پیام فارس - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
این بندر قرار است در شهر پَسنی، واقع در منطقه‌ی گوادر از استان بلوچستان، احداث شود؛ استانی که با افغانستان و ایران هم‌مرز است و از آن به عنوان دروازه‌ی صادرات مواد معدنی حیاتی پاکستان یاد می‌شود.
بازار ![]()
ایالات متحده به‌طور جدی در حال بررسی پیشنهاد پاکستان برای ساخت یک بندر جدید در دریای عرب است؛ بندری که قرار است برای صادرات مواد معدنی کمیاب این کشور مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، کارشناسان هشدار داده‌اند که چنین سرمایه‌گذاری‌ای در منطقه‌ای بی‌ثبات می‌تواند خطرات اقتصادی و ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی به همراه داشته باشد.
بر اساس گزارش هفته گذشته‌ی فایننشال تایمز، مشاوران فرمانده ارتش پاکستان، ژنرال عاصم منیر، در تماس با مقام‌های آمریکایی، پیشنهاد کرده‌اند که سرمایه‌گذاران آمریکایی ساخت و اداره‌ی این بندر را در خاک پاکستان بر عهده بگیرند. این بندر قرار است در شهر پَسنی، واقع در منطقه‌ی گوادر از استان بلوچستان، احداث شود؛ استانی که با افغانستان و ایران هم‌مرز است و از آن به عنوان دروازه‌ی صادرات مواد معدنی حیاتی پاکستان یاد می‌شود.
روابط اسلام‌آباد و ترامپ
به نوشته روزنامه سوث چاینا مورنیگ‌پست، این طرح پس از دیدار مشترک منیر و نخست‌وزیر پاکستان، شهباز شریف با رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ در سپتامبر گذشته در کاخ سفید مطرح شده است. در آن دیدار، شریف از شرکت‌های آمریکایی خواست تا در بخش‌های کشاورزی، فناوری، معدن و انرژی پاکستان سرمایه‌گذاری کنند.
دنیل مارکی، پژوهشگر ارشد مرکز استیمسون در حوزه‌ی جنوب آسیا و چین، می‌گوید با توجه به گرمی اخیر روابط میان ترامپ و رهبران پاکستان، رئیس‌جمهور آمریکا ممکن است به دنبال راهی برای تحقق پیشنهاد احداث بندر باشد. به گفته‌ی مارکی، ترامپ و مشاوران نزدیکش به‌عنوان فعالان حوزه‌ی املاک و مستغلات، احتمالاً نسبت به ایده‌هایی که دولت‌های پیشین فوراً رد می‌کردند «گوش بازتری» دارند؛ زیرا دولت ترامپ تمایل دارد معاملات دولتی و خصوصی را به شکل غیرمعمول در هم بیامیزد.
در ماه‌های اخیر، واشنگتن روابط خود با اسلام‌آباد را تقویت کرده است؛ از جمله از طریق دیدارهای دیپلماتیک سطح بالا، کاهش نسبی تعرفه‌ها برای پاکستان، و وعده‌ی سرمایه‌گذاری در بخش معادن این کشور. ماه گذشته نیز یک شرکت آمریکایی فعال در حوزه‌ی فلزات، قراردادی به ارزش 500 میلیون دلار برای توسعه‌ی یک پالایشگاه چندفلزی در پاکستان امضا کرد.
پتانسیل بندر جدید
اما به گفته‌ی مارکی، تحقق طرح بندر جدید در گوادر منوط به آن است که سرمایه‌گذاران آمریکایی استخراج مواد معدنی از استان پرتنش و دورافتاده‌ی بلوچستان را از نظر اقتصادی در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت ممکن بدانند.
او می‌گوید: «بدون موفقیت عملیات بزرگ معدنی، ساخت بندر هیچ توجیهی نخواهد داشت. اگر استخراج مواد معدنی از پاکستان آسان بود، شرکت‌های آمریکایی دهه‌ها پیش در مقیاس وسیع وارد این حوزه می‌شدند. اگر ساخت بندر در سواحل دریای عرب پاکستان گزینه‌ای مطمئن بود، اکنون گوادر باید شکوفا می‌بود؛ اما چنین نیست. بعید می‌دانم ترامپ و همراهانش صبر لازم برای ساخت بندری جدید در پاکستان را داشته باشند».
در حال حاضر، بندر گوادر در این منطقه وجود دارد که با سرمایه‌گذاری چین توسعه یافته است؛ اما با وجود سرمایه‌های هنگفت پکن، این بندر هرگز به مرکز تجاری پررونقی که وعده داده شده بود تبدیل نشد و با مشکلات متعددی از جمله تهدیدهای امنیتی، استفاده‌ی پایین و ضعف زیرساخت‌ها مواجه است.
مارکی می‌گوید: «هدف پاکستان از این طرح آن است که دولت ترامپ و به طور کلی ایالات متحده را در چارچوبی از منافع مشترک با خود گره بزند. اسلام‌آباد از انزوای دیپلماتیک و اقتصادی هراس دارد و می‌خواهد تا پیش از آنکه رئیس‌جمهور دمدمی‌مزاج آمریکا توجهش را به موضوع دیگری معطوف کند، از فضای مثبت کنونی بهره ببرد».
رقابت با چین
امیت رانجان، پژوهشگر مؤسسه‌ی مطالعات جنوب آسیا در دانشگاه ملی سنگاپور نیز معتقد است آمریکا ممکن است پیشنهاد پاکستان را بپذیرد؛ چراکه موقعیت استراتژیک بندر پیشنهادی، تنها حدود 160 کیلومتر با مرز ایران فاصله دارد. او گفت: «با داشتن بندری در آن منطقه، آمریکا می‌تواند تحولات جاری را از نزدیک زیر نظر بگیرد». رانجان اضافه می‌کند که این پروژه «آزمونی بزرگ» برای مهارت دیپلماتیک پاکستان در حفظ توازن میان آمریکا و چین خواهد بود؛ زیرا حضور واشنگتن در بلوچستان می‌تواند برای پکن نگران‌کننده باشد.
چین هم‌اکنون علاوه بر اداره‌ی بندر گوادر، در استخراج منابع طبیعی بلوچستان مانند مس و طلا از طریق کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) نیز نقش مهمی دارد؛ طرحی که از آن به‌عنوان پروژه‌ی شاخص «ابتکار کمربند و جاده» یاد می‌شود. در سال‌های اخیر، تنش‌ها در بلوچستان افزایش یافته است؛ از جمله حملات شبه‌نظامیان جدایی‌طلب، کشتارهای فراقانونی و درگیری‌های میان نیروهای امنیتی و ساکنان محلی که نگرانی شرکت‌های فعال در این استان را دوچندان کرده است.
سریپرنا پاتاک، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه گلوبال او.پی در هند نیز بر این باور است که ایالات متحده احتمالاً پیشنهاد پاکستان را برای ساخت و اداره‌ی بندر خواهد پذیرفت، چراکه واشنگتن از نظر راهبردی و اقتصادی به منابع معدنی حیاتی نیاز دارد. او گفت: «در شرایطی که رقابت میان قدرت‌های بزرگ شدت گرفته، آمریکا در پی متنوع‌سازی زنجیره‌های تأمین خود و کاهش وابستگی به چین است. این پروژه می‌تواند نشانه‌ای از اراده‌ی ترامپ برای تقویت عمق اقتصادی آمریکا و جلوگیری از اختلال در زنجیره‌ی تأمین باشد».
در کنار رقابت آمریکا و چین، کارشناسان هشدار داده‌اند که هند نیز ممکن است در معادلات ژئوپلیتیکی مرتبط با این بندر درگیر شود، زیرا بلوچستان از نظر موقعیت جغرافیایی اهمیت راهبردی بالایی دارد. به گفته‌ی مارکی، هرچند یک بندر تجاری تحت حمایت آمریکا در گوادر تهدیدی مستقیم برای هند نخواهد بود، اما می‌تواند جایگزینی برای بندر کراچی باشد و این امر در شرایط درگیری احتمالی، توان دهلی‌نو برای مسدود کردن مسیرهای دریایی پاکستان را کاهش دهد.
پاتاک در پایان خاطرنشان می‌کند: «این بندر می‌تواند توان صادرات دریایی پاکستان را افزایش دهد و در عین حال به آمریکا جای پایی ظریف در دریای عرب بدهد؛ جای پایی که ممکن است سیاست منطقه‌ای و مسیرهای تجاری هند را پیچیده‌تر کند».