پیام فارس - کیهان /متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
هشت ماه پس از حذف ارز نیمایی که با وعده حرکت به سمت تک‌نرخی کردن ارز انجام شد و به افزایش 20 هزار تومانی قیمت انجامید، روزنامه حامی دولت می‌گوید وضعیت فعلی بازار ارز، پنج نرخی ارز است.
دنیای اقتصاد بی‌آنکه به ماجرای حذف ارز ترجیحی از سوی عبدالناصر همتی و کف و سوت همین روزنامه در اطراف تصمیم مذکور اشاره کند، نوشت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصاد ایران با دست‌کم پنج نرخ ارز مختلف اداره می‌شود؛ نظام ارزی که به رغم هدف کنترل تورم و مدیریت قیمت‌ها، طی دهه‌ها به فساد، رانت‌جویی، تضعیف ذخایر ارزی و جهش‌های ارزی منجر شده است. اختلاف شدید میان نرخ‌ها در بازار ارز، انگیزه‌های سوءاستفاده و ایجاد شبکه‌های غیررسمی را تقویت می‌کند. در حال حاضر، دست‌کم پنج نوع نرخ ارز وجود دارد که هر یک با اهداف و کارکردهای متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. وجود فاصله چشمگیر میان نرخ‌های مختلف ارز در اقتصاد، انگیزه‌های قوی برای سوءاستفاده ایجاد می‌کند که هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد تحمیل می‌کند.
بازار ![]()
یکی از مهم‌ترین معضلات سیاست چندنرخی بودن ارز، بسترسازی برای فساد اقتصادی است. در شرایطی که نرخ رسمی ارز برای برخی اقلام یا گروه‌ها بسیار پایین‌تر از نرخ بازار آزاد تعیین می‌شود، تخصیص این ارز به واردکنندگان و گروه‌های خاص، عملا به معنای توزیع رانت میان افراد و نهادهای برخوردار از دسترسی به منابع ارزی ارزان‌قیمت است. این موضوع علاوه‌بر تضعیف شفافیت اقتصادی، موجب گسترش رفتارهای فرصت‌طلبانه و رانت‌جویانه در فضای اقتصادی می‌شود. همچنین در چنین شرایطی، بخش مهمی از منابع ارزی کشور به جای تخصیص به اولویت‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری بلندمدت، صرف واردات کالاهای مصرفی و تامین نیازهای کوتاه‌مدت می‌شود که این امر، تضعیف‌کننده ظرفیت‌های تولیدی و توسعه‌ای کشور خواهد بود.
بررسی داده‌های مربوط به تخصیص ارز ترجیحی نشان می‌دهد که میزان رانت ارزی ناشی از تفاوت نرخ ترجیحی و نرخ میانگین بازار در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. در سال1403 نیز ادامه یافت؛ به گونه‌ای که با تخصیص 13.7 میلیارد دلار ارز با همان نرخ ترجیحی و با در نظر گرفتن میانگین نرخ ارز 68788 تومانی، میزان رانت ارزی به 554.1 هزار میلیارد تومان رسید. در فاصله سال‌های 1397 تا 1400 حدود 66 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی تخصیص یافته که با توجه به نرخ ارز در آن زمان، معادل 770 هزار میلیارد تومان رانت ارزی ایجاد کرده است. سیاست ارز چندنرخی، اگرچه در کوتاه‌مدت ممکن است به دولت امکان مدیریت مقطعی قیمت‌ها را بدهد؛ اما در بلندمدت موجب شکل‌گیری فساد، تضعیف ذخایر ارزی، اتلاف منابع توسعه‌ای و بروز جهش‌های ارزی می‌شود».
اذعان روزنامه دنیای اقتصاد به پنج نرخی شدن ارز در حالی است که همین روزنامه هشت ماه قبل، رونق حبابی بورس را به حذف ارز نیمایی نسبت داده و نوشته بود: «بورس تهران در پنجمین صعود متوالی هفتگی خود، مسیر افزایشی را ادامه داد در معاملات روز شنبه شاخص کل به سطح جدید 2 میلیون و 601 هزار واحد رسید و با «آدرنالین حداکثری» در صفوف خرید روبه‌رو شد. حذف دلار نیما و مبنا قرار گرفتن دلار توافقی(59 هزار و 650 تومان) برای شرکت‌ها و صعود دلار آزاد به کانال 74 هزار تومانی از مهم‌ترین محرکهایی بود که استقبال از معاملات بورس تهران را رقم زدند».
دنیای اقتصاد همچنین نوشته بود: «بورس تهران مسیر افزایشی را ادامه می‌دهد. حذف دلار نیما و صعود دلار آزاد به کانال 74 هزار تومانی از مهم‌ترین محرکها بوده است. حذف ارز نیمایی، به بورس رونق داد. رونق بازار سرمایه ناشی از مجموعه‌‌‌ای از سیاست‌‌‌های دولت و از جمله افزایش نرخ ارز است».
این روزنامه آن زمان به نقش تورم‌ساز حذف ارز نیمایی اشاره نکرده بود اما هشت ماه بعد به موازات ایجاد تورم، خبری از رونق بورس هم نیست.
هشت ماه قبل هنگام حذف ارز نیمایی، دیگر نشریات حامی دولت نیز تحلیل‌هایی از این دست منتشر کرده بودند:
- روزنامه دولتی ایران: «حذف نیما به مهار تورم کمک می‌کند/ پایان قیمت‌گذاری دستوری ارز؟».
- روزنامه اعتماد: «رکوردشکنی تاریخی بورس؛ هیجان خرید در بورس. در روز ورود نرخ برابری دلار به ریال بازار آزاد به کانال جدید 75 هزار تومانی، بازار سرمایه نیز بالاخره از لابه‌لای اتفاقات و حواشی سال 1403 عبور کرد و شاخص کل به قله‌ای رسید که در آن یکشنبه سیاه
16 اردیبهشت‌ماه سال گذشته را از دست داده بود و به شنبه سبز رسید. از مهم‌ترین اخبار تاثیرگذار بازار طی روزهای اخیر می‌توان به پایان فعالیت سامانه ارز نیمایی و شروع سامانه ارز توافقی اشاره داشت.
- نشریه «صدا» هم ضمن تملق‌گویی، عبدالناصر همتی را لیبرالیستی در برابر پوپولیست‌ها(عوام‌فریبان) خوانده و از سیاست ارزی وی ستایش کرده بود!
یادآور می‌شود همتی با ادبیات موهوم مخالفت با «سرکوب قیمت»، نماد روشن حمایت از گران‌سازی خودرو و ارز و... در دولت بود. او و حامیانش ادعا می‌کردند با حذف ارز نیمایی، نرخ دلار روی 70 هزار تومان به تعادل می‌رسد. اما این نرخ از 58 هزار تومان در پایان مرداد (رای اعتماد مجلس به کابینه پزشکیان) به 93 هزار تومان در روز وی استیضاح رسیده بود.
همتی ادعا کرده بود «قیمت‌گذاری دستوری در بازارها از جمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته‌بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد». اما هشت ماه بعد، روزنامه طرفدار دوآتشه وی حالا اذعان می‌کند که ارز نه تک‌نرخی بلکه پنج نرخی شده است.