پیام فارس - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
به‌طور نسبتاً غافلگیرکننده‌ای، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اخیراً اعلام کرده که روسیه از تمدید یک‌ساله توافق «استارت نو» (New START) که قرار است در فوریه 2026 منقضی شود، حمایت خواهد کرد.
بازار ![]()
صرف‌نظر از تحولات جنگ اوکراین، کنترل تسلیحات راهبردی هسته‌ای میان مسکو و واشنگتن همچنان موضوع مهمی تلقی می‌شود.
جهانی مملو از خطرات بزرگ
به نوشته نشنال اینترست، به‌طور نسبتاً غافلگیرکننده‌ای، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اخیراً اعلام کرده که روسیه از تمدید یک‌ساله توافق «استارت نو» (New START) که قرار است در فوریه 2026 منقضی شود، حمایت خواهد کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت اگر معاهده استارت نو منقضی شود: «ما واقعاً در آستانه وضعیتی قرار خواهیم گرفت که بدون هرگونه سند دوجانبه‌ای که ثبات و امنیت راهبردی را تنظیم کند، باقی بمانیم؛ وضعیتی که بی‌تردید از منظر جهانی مملو از خطرات بزرگ خواهد بود».
پوتین در بیانیه‌ای که 22 سپتامبر منتشر شد، خاطرنشان کرد: «برای جلوگیری از بروز یک مسابقه تسلیحاتی راهبردی جدید و برای حفظ سطح قابل قبولی از پیش‌بینی‌پذیری و خویشتن‌داری، معقول می‌دانیم که در این دوره پرتلاطم، وضع موجودی که تحت استارت نو برقرار شده، حفظ شود. بر این اساس، روسیه آماده است تا یک سال پس از 5 فوریه 2026 به رعایت محدودیت‌های این معاهده ادامه دهد».
پوتین افزود که ایالات متحده نیز باید با اتخاذ سیاست مشابه در مورد رعایت سقف‌های استارت نو برای یک سال دیگر موافقت کند. این محدودیت‌ها شامل تعداد کل کلاهک‌ها و پرتابگرهای مستقر در هر دو طرف می‌شود؛ محدودیت‌هایی که تحت سقف‌های استارت نو معادل 1550 کلاهک عملیاتی و 700 پرتابگر تعیین شده‌اند. پوتین همچنین ایالات متحده و متحدانش را مسئول تضعیف ثبات راهبردی دانست؛ اشاره‌ای آشکار به حمایت نظامی ناتو از مقاومت اوکراین در برابر جنگ تهاجمی روسیه.
چرخش ناگهانی
علاقه ناگهانی پوتین به تثبیت تعهدات در قالب استارت نو می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. تغییر موضع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره جنگ اوکراین شاید انگیزه‌ای برای این بیانیه پوتین بوده باشد. ترامپ این هفته در سازمان ملل اعلام کرد که پیروزی اوکراین ممکن است. طی یک ماه گذشته، او محموله‌های جدیدی از سلاح‌های متعارف پیشرفته را که بسیاری توسط متحدان ناتو تأمین مالی شده‌اند به کی‌یف فرستاده است.
روسیه ممکن است به زمان بیشتری برای بازنگری در برنامه‌های مدرن‌سازی هسته‌ای راهبردی خود نیاز داشته باشد، به‌ویژه با توجه به فناوری‌های نوظهور همچون سلاح‌های هایپرسونیک، پهپادها، هوش مصنوعی، جنگ سایبری، لیزرها و سلاح‌های متعارف دوربرد.
احتمال دارد روسیه پیش‌بینی کند که فشار مالی بر منابعش برای مدرن‌سازی هسته‌ای آینده تشدید شود، به‌ویژه در سایه تهدیدهای غرب برای اعمال تحریم‌های اقتصادی بیشتر.
احتمال چهارم چیزی است که پوتین در بیانیه‌اش به آن اشاره کرد: علاقه ایالات متحده به سامانه دفاع موشکی. در اواخر جنگ سرد، ابتکار دفاع استراتژیک (SDI) که توسط رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکا پیشنهاد شد، نگرانی زیادی در میان رهبران شوروی ایجاد کرد. چشم‌انداز ریگان سال‌ها جلوتر از فناوری موجود برای یک سامانه دفاع موشکی کارآمد بود و رؤسای‌جمهور بعدی آمریکا اهداف بیش از حد بلندپروازانه این برنامه را تعدیل کردند.
پیشنهاد «گنبد طلایی» ترامپ بی‌شک نگرانی‌های روسیه را درباره دفاع موشکی آمریکا دوباره زنده کرده است، چرا که فناوری از دهه 1980 تاکنون به‌طور چشمگیری پیشرفت کرده است. پنتاگون مأموریت یافته سامانه‌های جامع دفاع موشکی را توسعه و مستقر کند که شامل رهگیرهای فضایی می‌شود؛ رهگیرهایی که قادرند موشک‌های بالستیک را در مراحل اولیه پرتاب یا پس از آن ردیابی و نابود کنند.
به گفته پوتین، استقرار سامانه‌ای شبیه گنبد طلایی از سوی آمریکا اقدامی «بی‌ثبات‌کننده» خواهد بود که «تلاش‌های ما برای حفظ وضع موجود در حوزه تسلیحات تهاجمی راهبردی را بی‌اثر می‌کند». در آن صورت، روسیه «به‌طور مناسب پاسخ خواهد داد.»
بدیهی است که روسیه زمان می‌خواهد تا تعیین کند برنامه‌های آمریکا برای مدرن‌سازی تهاجمی و دفاعی تا چه اندازه تهدیدی اساسی برای بازدارندگی هسته‌ای راهبردی روسیه محسوب می‌شوند. از یک‌سو، روسیه به ظرفیت علم و فناوری آمریکا احترام می‌گذارد و می‌داند که می‌تواند انتظارات برنامه‌ریزان دفاعی را برآورده کرده و قابلیت‌های جدیدی برای رقابت نظامی در فضا ایجاد کند.
برنامه جاه‌طلبانه فضایی ارتش آمریکا همچنین با رقابت با چین نیز پیوند دارد؛ کشوری که نشان داده قصد دارد در حوزه فضانوردی تجاری و نظامی از ایالات متحده پیشی بگیرد. چین همچنین در پی آن است که به‌عنوان سومین ابرقدرت هسته‌ای، در کنار آمریکا و روسیه جای گیرد. همکاری نظامی میان روسیه و چین فشار مضاعفی بر ایالات متحده ایجاد می‌کند تا هم نیروهای هسته‌ای راهبردی خود را مدرن‌سازی کند و هم در زمینه دفاع ضد موشکی راهبردی پژوهش و توسعه بیشتری انجام دهد.
ادامه راه بدترین سال‌های جنگ سرد
در میان این چالش‌های سیاسی و فناوری، ایالات متحده و روسیه می‌توانند و باید بر سر تمدید یک‌ساله استارت نو به توافق برسند. یکی از مسائل مطرح این است که آیا پروتکل‌های نظارت و راستی‌آزمایی که روسیه در سال 2023 و همزمان با تعلیق رسمی مشارکت در مشورت‌های استارت نو متوقف کرد، دوباره برقرار شود یا خیر. روسیه در همان زمان اعلام کرده بود که همچنان به رعایت محدودیت‌های کمی معاهده درباره سلاح‌ها و پرتابگرها پایبند خواهد بود.
اگر پوتین در تعهد خود به تمدید یک‌ساله استارت نو جدی باشد، بازآفرینی یک رژیم نظارت و راستی‌آزمایی نیز باید روی میز قرار گیرد. اینکه تحولات جنگ اوکراین همکاری بر سر کنترل تسلیحات هسته‌ای را تحت‌الشعاع قرار دهد یا نه، در حال حاضر قابل پیش‌بینی نیست. با این حال، حفظ کانال‌های مشورتی هسته‌ای حتی در مواجهه با ناکامی‌ها در حوزه‌های دیگر، ارزش ذاتی دارد. کنترل تسلیحات میان آمریکا و شوروی در بدترین سال‌های جنگ سرد و تحت ریاست‌جمهوری هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات و در زنجیره‌ای از رهبران شوروی ادامه یافت.
منیژه موذن