پیام فارس - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
هارون جنجوا - دویچه وله | ایران و پاکستان هر دو با چالش‌های امنیتی در نزدیکی مرزهای‌شان مواجه هستند و گروه‌های شبه‌نظامی مانند جیش‌العدل در ایران و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان علیه هر دو کشور عملیات متعددی انجام می‌دهند. فاطمه امان، پژوهشگر ارشد موسسه خاورمیانه در واشنگتن به دویچه وله می‌گوید: «به نظر می‌رسد که تهران تصمیم گرفته‌است به جای منازعه و درگیری، دیپلماسی امنیتی را دنبال کند. تهران به صورت فعالانه سراغ سازوکارهای همکاری اطلاعاتی، گشت‌زنی‌های مشترک مرزی و دیگر شکل‌های تعامل امنیتی هماهنگ با اسلام‌آباد رفته‌است.»
پاکستان و ایران 900 کیلومتر مرز مشترک دارند که از منطقه بلوچستان عبور می‌کند؛ منطقه‌ای که استانی به همین نام در پاکستان، استان سیستان و بلوچستان در ایران و بخش‌هایی از سرزمین‌های افغانستان را در بر می‌گیرد. منطقه در طول دهه‌های گذشته با مشکل شورشیان جدایی‌طلب در هر دو سوی مرز مواجه بوده‌است. پاکستان و ایران ائتلاف راهبردی برای مبارزه با این گروه‌های شبه‌نظامی دارند، اما به دلیل عملیات فرارمرزی تروریستی گاهی روابط دو کشور دچار بحران شده‌است، تا جایی که سال گذشته کار به تبادل آتش و حملات موشکی متقابل کشید.
به‌رغم تمامی این مسائل رابطه میان ایران و پاکستان تا حد زیادی دوستانه باقی مانده‌است. در طول جنگ 12 روزه پاکستان علناً حملات اسرائیل را به تاسیسات هسته‌ای ایران محکوم کرد و به وضوح اسرائیل را متجاوز نامید. اما به رغم این حمایت‌ها، شراکت روزافزون پاکستان با ایالات متحده آمریکا، که دهه‌هاست روابطی پر تنش و خصومت‌آمیز با ایران به‌ویژه بر سر برنامه هسته‌ای تهران دارد، می‌تواند برای ایران نگران‌کننده باشد.
فاطمه امان می‌گوید: «پاکستان به رغم تاریخچه روابط نزدیک با ایالات متحده، وقتی نوبت به ایران می‌رسد تاکنون هرگز حاضر نشده‌است وارد تعامل مستقیم نظامی با آمریکا علیه ایران شود.» امان معتقد است: «تهران به دلیل روابط راهبردی، بعید می‌داند که پاکستان به عنوان مبدأیی برای اقدامات خصمانه علیه ایران تبدیل شود.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، چند روز پیش از سفر رئیس‌جمهور ایران به پاکستان اعلام کرده‌بود که آمریکا آمادگی دارد در بهره‌برداری از ذخایر نفت این کشور در جنوب آسیا مشارکت کند. بخش اعظم این منابع نفتی در منطقه بلوچستان قرار دارد که حضور آمریکا در آن نشان‌دهنده میزان نفوذ آمریکا در مرزهای شرقی ایران خواهد بود. این منطقه برای آمریکا از لحاظ ژئوپلیتیک ارزش بالایی دارد، چراکه هم منابع طبیعی سرشاری دارد و هم در نزدیکی ایران و افغانستان قرار گرفته‌است.
اسامه مالک، کارشناس حقوق تجارت به دویچه وله می‌گوید: «ایران ممکن است که نگرانی‌هایی در مورد حضور شرکت‌های آمریکایی که قرار است برای اکتشاف نفت به بلوچستان پاکستان بیایند، داشته‌باشد، اما همزمان پاکستان هم نسبت به حضور هند در بندر چابهار در نزدیکی مرزهای خودش تحفظ دارد.» محمد شعیب، کارشناس امور بین‌الملل و استاد دانشگاه قائد اعظم اسلام‌آباد می‌گوید که روابط پاکستان و ایالات متحده آمریکا سابقه طولانی دارد و تحت تاثیر ائتلاف در دوران جنگ سرد و دوران جنگ علیه تروریسم است و در عین حال شاهد تنش‌هایی هم در حوزه تلاش‌های ضدتروریسم پاکستان و روابط اسلام‌آباد با گروه‌های شبه‌نظامی بوده‌است.
شعیب به دویچه وله می‌گوید: «از آنجا که ایران دوره‌های مختلف روابط پاکستان با ایالات متحده را از نزدیک دنبال کرده‌است، در نتیجه چندان نگرانی زیادی در مورد گشایش‌های اخیر در روابط اسلام‌آباد و واشنگتن ندارد.» هرچند به نظر می‌رسد که روابط پاکستان و ایالات متحده در حال نزدیک‌تر شدن است، اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌است که کاملاً قابل اطمینان باشد.
پاکستان، تصمیم گرفت دونالد ترامپ را به دلیل «مداخله دیپلماتیک قاطعانه و رهبری اثرگذار در بحران اخیر هند و پاکستان» برای جایزه صلح نوبل نامزد کند، اما درست 24 ساعت بعد از این اقدام حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران را محکوم کرد. فاطمه امان می‌گوید: «تهران درست زمانی که بیش از پیش احتمال اقدام نظامی آمریکا و اسرائیل علیه خود را احساس می‌کند، تلاش می‌کند تا روابطش را با پاکستان بهبود دهد.» به اعتقاد این کارشناس مسائل پاکستان، ایران همچنان توقع دارد که پاکستان از حق ایران برای دسترسی به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز حمایت کند.
پاکستان به همین دلیل خود را در شرایط حساس سیاسی و پرمخاطره دیپلماتیک می‌بیند که همزمان با حفظ روابط راهبردی با ایالات متحده آمریکا قصد دارد حمایت خود را از همسایه مسلمانش ادامه دهد. محمد شعیب می‌گوید: «ایران به یک مسیر قابل اطمینان برای گفت‌وگو با واشنگتن نیاز دارد که پاکستان ثابت کرده‌است سابقه خوبی در ایفای چنین نقشی دارد. پاکستان می‌تواند و گزارش شده‌است که در حال ایفای نقش میانجی میان ایران و آمریکا است. پاکستان از حق ایران برای برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت می‌کند، اما در عین حال این حمایت شامل دستیابی به سلاح هسته‌ای نمی‌شود.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا ماه گذشته پس از دیدار با همتای پاکستانی‌اش، محمد اسحاق‌دار از تعهد پاکستان به میانجی‌گری میان واشنگتن و تهران و نقش پاکستان در حفظ ثبات منطقه‌ای تمجید کرد. شفقت علی خان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان به دویچه وله می‌گوید: «اسلام‌آباد علاقه‌مند است که در راستای کاهش تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده مشارکت کند.»
اسامه مالک می‌گوید: «ایران تمایل خواهد داشت که از نزدیک‌تر شدن اخیر روابط پاکستان با ترامپ برای دستیابی به توافق هسته‌ای استفاده کند.» یکی از موانع اصلی رشد قابل توجه روابط دوجانبه تجاری میان ایران و پاکستان، تحریم‌هایی است که آمریکا علیه برنامه هسته‌ای ایران وضع کرده‌است. محمد شعیب می‌گوید پاکستان به دنبال «نوعی کاهش تحریم‌های آمریکا علیه ایران است» تا مناسبات تجاری گسترده‌تری با ایران برقرار کند چراکه مجبور شده‌است از تجارت رسمی با ایران، از جمله پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان، اجتناب کند.
اسامه مالک می‌گوید که تجارت غیررسمی میان ایران و پاکستان در جریان است و در حال حاضر حدود 30 درصد از سوخت مصرفی پاکستان از طریق نفت قاچاق شده از خاک ایران تامین می‌شود. وی معتقد است که کمک پاکستان به کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا می‌تواند به کاهش تحریم‌ها کمک کند. به گفته فاطمه امان، مادامی که تحریم‌ها برقرار باشد، پروژه‌های کلان، مانند پروژه خط لوله صلح همچنان منجمد باقی خواهد ماند. او می‌گوید: «احتمال احیای پروژه خط لوله بسیار کم است، چراکه پاکستان نمی‌تواند ریسک تحریم‌های ثانویه و بدتر شدن روابطش را با واشنگتن بپذیرد.»
بازار ![]()