بزرگنمايي:

پیام فارس - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
‍‌هیات‌های فنی-کارشناسی ایران و آمریکا امروز مذاکرات غیرمستقیم را با میانجی‌گری و میزبانی سلطان‌نشین عمان آغاز می‌کنند. مذاکرات این دور سطح و وزن متفاوتی نسبت به دو نشست گذشته دارد که این مهم به‌دلیل جامع بودن مذاکرات پیش رو است. به این معنی که ابتدا هیات‌های فنی و کارشناسی گفت‌وگوها را پیش می‌برند و سپس عراقچی و ویتکاف رؤسای هیات‌ها به ارزیابی و جمع بندی آنچه گذشته است، می‌پردازند. این روند از یکسو نشان‌دهنده پیشرفت مذاکرات و ورود به جزئیات با تمرکز بر برنامه هسته‌ای است و از سوی دیگر با توجه به پیچیدگی‏ها و خطوط قرمز ترسیم‌شده از سوی دو طرف، چالش‌های خاص خود را هم دارد. بنابراین موفقیت مذاکرات امروز می‌تواند تا حد زیادی تکلیف توافق احتمالی را روشن کند. با این حال و برخلاف حضور چهره‌های اقتصادی در مذاکرات روسیه و آمریکا، گزارشی از حضور متخصصان اقتصادی در تیم ایران نیست. در این شرایط، تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه در جذب سرمایه و اتصال قلاب اقتصادی مذاکرات، سخت به نظر می‌رسد.
در فضای خوشبینی‌های نسبی به مذاکرات ایران و آمریکا، سلطان‌نشین عمان بار دیگر میزبان گفت‌وگوهای غیرمستقیم تهران و واشنگتن است. این بار اما مذاکرات سطح و وزن متفاوتی از دور اول و دوم دارد و آن به حضور هیات‌های فنی و کارشناسی دو کشور باز می‌گردد. قرار است ابتدا هیات‌های فنی و کارشناسی گفت‌وگوها را پیش ببرند و سپس مذاکره‌کنندگان عالی با پیوستن به گفت‌وگوها به ارزیابی و جمع‌بندی خواهند پرداخت؛ فرمولی که نشان‌دهنده پیشرفت گفت‌وگوها و ورود به جزئیات با تمرکز بر برنامه هسته‌ای با محوریت غنی‌سازی است.
با توجه به پیچیدگی‌ها و خطوط قرمز ترسیم‌شده از سوی ایران و آمریکا، این روند در‌عین‌حال کم‌چالش هم نیست. بنابراین موفقیت مذاکرات امروز شنبه 6 اردیبهشت (26آوریل) در مسقط می‌تواند تا حد زیادی تکلیف توافق احتمالی را روشن کند. در این چارچوب سید‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، عصر جمعه در راس یک هیات دیپلماتیک و فنی- کارشناسی برای انجام گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا عازم مسقط شد. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، نیز پس از دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در کرملین راهی مسقط می‌شود. هیات فنی ایالات متحده به رهبری مایکل آنتون یکی از مشاوران ارشد ترامپ نیز در مسقط مستقر شده است.
در همین ارتباط اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با اشاره به تفاهم دو طرف جهت برگزاری نشست فنی-کارشناسی همزمان با حضور مذاکره‌کنندگان ارشد دو کشور، گفت: بر اساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته توسط میزبان عمانی و توافق ایران و آمریکا، روز شنبه نشست‌های کارشناسی و گفت‌وگوهای غیرمستقیم وزیر امور خارجه ایران با نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا برگزار خواهد شد. سخنگوی وزارت امور خارجه پیشرفت در مذاکرات را مستلزم نشان‌دادن حسن‌نیت، جدیت و واقع‌نگری از سوی طرف مقابل دانست و تاکید کرد هیات نمایندگی جمهوری اسلامی ایران با مد نظر قرار دادن سوابق و تجارب قبلی، هر گام خود را با توجه به رفتار طرف مقابل تنظیم کرده و از هیچ کوششی برای استیفای حقوق و منافع مشروع ملت ایران دریغ نخواهد کرد.
همزمان علی شمخانی، مشاور رهبر معظم انقلاب، در پستی در شبکه ایکس با اشاره به جزئیات و روند مذاکرات، به شروط یک توافق خوب پرداخت. شمخانی نوشت: «پرونده‌های اصلی ‎ترامپ بعد از 100 روز بلاتکلیف‌اند: یمن، غزه، اوکراین، جنگ تعرفه‌ها و کسری بودجه. مذاکرات مسقط می‌تواند فرصتی برای‌ موفقیت مشترک باشد؛ بر پایه شفافیت (تضمین عدم انحراف)، توازن (رفع همه تحریم‌ها) و قانون‌گرایی (غنی‌سازی در چارچوب حقوق بین‌الملل)».
مذاکرات حول محور غنی‌سازی
در چند روز گذشته مساله غنی‌سازی، از سطح و درجه گرفته تا نظارت‌ها و ذخایر که سه موضوع اصلی این فرآیند به شمار می‌رود، محور گمانه‌زنی ها، تفاسیر و بحث‌و‌نظرهای متفاوتی است. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در مصاحبه‌ای مدعی شده اگر جمهوری‌اسلامی ایران برنامه هسته‌ای مسالمت‌آمیز را دنبال کند، فقط مجاز به واردات 3.67درصد اورانیوم غنی‌شده خواهد بود و به‌هیچ‌وجه مجاز به غنی‌سازی آن نخواهد بود.
این اظهارنظر وزیر خارجه ترامپ را برخی به منزله عقب‌نشینی از غنی‌سازی صفر و برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران تفسیر کردند که بارها از سوی روبیو و مایک والتز، مشاور امنیت ملی دولت آمریکا، مطرح شده بود. در همین راستا، نشریه آمریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» با اشاره به اظهارات روبیو نوشت: «سخنان اخیر روبیو از آمادگی دولت ترامپ برای همکاری با ایران حکایت دارد. دولت ترامپ آماده است با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز وابسته به واردات اورانیوم غنی‌شده موافقت داشته باشد.»
نشریه آمریکایی در ادامه گزارش خود آورد: «اظهارات روبیو نشان‌دهنده عقب‌نشینی مقامات آمریکا از مواضع خود علیه ایران است. پیش از این والتز خواستار برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران شده بود.» در مقابل، برخی دیگر آن را به منزله تاکید دوباره تندروهای دولت ترامپ بر عدم حق غنی‌سازی داخلی ایران اما این بار با جزئیات جدید که همان وارد کردن اورانیوم غنی‌شده تا سطح 3.67درصد توافق برجام است، ارزیابی کرده اند. به نظر می‌رسد با توجه به مذاکرات پشت پرده قبل از شروع مذاکرات غیرمستقیم که خطوط قرمز هر دو طرف تعیین شده است، این اظهارات روبیو را می‌توان بخشی از فشار با اهرم مذاکراتی پیش از مذاکرات سرنوشت‌ساز امروز ارزیابی کرد.
ارزیابی مثبت ترامپ از روند مذاکرات
دونالد ترامپ در جریان دیدار با یوناس گار استوره، نخست‌وزیر نروژ، در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره روند مذاکرات با ایران گفت: «در رابطه با ایران عملکرد خوبی داریم و مذاکرات بسیار جدی‌ای در جریان است.» او در ادامه با اشاره مجدد به این نکته که «فقط دو گزینه وجود دارد که یکی از آنها اصلا خوب نیست» گفت: «کارهای زیادی داریم انجام می‌دهیم، فقط می‌توانم بگویم که آن توافق در مسیر خوبی قرار دارد. ممکن است به یک تصمیم بسیار بسیار خوبی برسیم و جان‌های زیادی نجات پیدا کند.»
رئیس جمهوری آمریکا همچنین در مصاحبه با نشریه تایم در اظهاراتی گفت که آماده‌ است با مقامات ارشد ایران دیدار کند. ترامپ در مصاحبه خود با مجله تایم به مناسبت صدمین روز آغاز ریاست‌جمهوری‌اش، در پاسخ به این پرسش که آیا برای دیدار با مسعود پزشکیان یا رهبر انقلاب ایران آمادگی و تمایل دارد، گفت: «حتما.» ترامپ همچنین درخصوص رویکرد جنگی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت: او ممکن است وارد جنگ [با ایران] شود، اما ما قرار نیست به جنگ کشیده شویم. البته اگر نتوانیم به توافق برسیم، من ممکن است با میل خود وارد شوم. اگر توافقی حاصل نشود، من نفر اول خواهم بود. اما فکر می‌کنم ما با ایران به توافق خواهیم رسید. هیچ‌کس دیگری نمی‌توانست این کار را انجام دهد.
رئیس تیم کارشناسی آمریکا کیست؟
مایکل آنتون در راس تیم کارشناسان مذاکره‌کننده آمریکا در روز شنبه 26 آوریل قرار دارد. اما او کیست و انتخابش به چه معناست؟ مایکل آنتون نظریه‌پرداز سیاسی است که بیشتر به خاطر تاثیرگذاری‌اش بر تفکر محافظه‌کارانه در حوزه سیاست خارجی شناخته می‌شود، نه به‌عنوان یک دیپلمات با تجربه میدانی. او نویسنده‌ای پرکار است و با مقاله جنجالی خود در سال 2016 با عنوان «انتخابات پرواز 93» به شهرت رسید. انتصاب او به‌روشنی نشان می‌دهد که ترامپ می‌خواهد فردی مسوول مذاکرات فنی باشد که کاملا با دیدگاه راهبردی‌اش همسوست؛ به‌ویژه تمایل او به پرهیز از جنگ.
در مه 2019، آنتون درباره استقرار نیرو‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه صحبت و تاکید کرد که واکنش آمریکا به تهدیدات ایران با هدف نمایش قدرت و عزم این کشور صورت گرفته است. در نوامبر 2017، مایکل آنتون که در آن زمان سخنگوی شورای امنیت ملی (NSC) زیر نظر رئیس‌جمهور دونالد ترامپ بود، بر عدم خروج یک‌جانبه ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران تاکید کرد. او استدلال کرد که چنین حرکتی نمی‌تواند اهداف دولت را محقق کند و حفظ این توافق، اهرمی برای حل مشکلات آن از طریق کانال‌های دیپلماتیک فراهم می‌آورد. در سال 2010، مایکل آنتون به انتقاد از استراتژی مهار در قبال ایران پرداخت و آن را مشابه رویکرد جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی دانست. او به هزینه‌های سنگین این استراتژی، از جمله هزینه‌های نظامی، تعهدات دیپلماتیک و پیامد‌های اخلاقی حمایت از حکومت‌های استبدادی اشاره کرد و پیشنهاد داد که چنین استراتژی‌ای ممکن است در بلندمدت پایدار یا مطلوب نباشد.
هیات کارشناسی ایران
مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی وزیر خارجه، و کاظم غریب‌آبادی معاون حقوقی و بین‌الملل وزیرخارجه ایران، ریاست هیات فنی ایران را در مذاکرات کارشناسی غیرمستقیم ایران و آمریکا بر عهده دارند. همچنین در این هیات اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه، دهقانی رئیس اداره برجام، جلالیان و صابری کارشناسان اداره برجام، موحد مشاور غریب‌آبادی و قنبری از کارشناسان بانک مرکزی حضور دارند. محتمل است که در هیات همراه عباس عراقچی ، کارشناسانی از وزارت اقتصاد، نفت و سازمان هواپیمایی نیز حضور داشته باشند.
بازار