پیام فارس - دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در جریان سفر چهارروزه خود به کشورهای عربی، که شامل بازدید از عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی بود، اظهارنظرهای متعددی درباره ایران مطرح کرد که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت. این سفر، که اولین سفر مهم سیاست خارجی او در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش محسوب می‌شود، در مرکز کنفرانس بین‌المللی ملک عبدالعزیز در ریاض آغاز شد و با دیدارهایی در دوحه و ابوظبی پایان یافت.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
اظهارات ترامپ درباره ایران، که در سخنرانی‌ها، کنفرانس‌های خبری و مصاحبه‌ها بیان شد، محور اصلی تحلیل‌های رسانه‌ای شد. این محورها، که در سخنرانی‌ها، مصاحبه‌های او بازتاب یافت، ارتباطات معناداری با یکدیگر دارند و استراتژی دوگانه تهدید و دیپلماسی ترامپ را نشان می‌دهند که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

این انتقادات، بخشی از استراتژی ترامپ برای جلب حمایت کشورهای عربی و تقویت ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران بود. با برجسته کردن «ویرانه‌های 1979»، او تلاش کرد ایران را در مقابل پیشرفت‌های اقتصادی کشورهای خلیج فارس تضعیف کند. اشاره به حملات 7 اکتبر نیز، با هدف همسویی با اسرائیل و توجیه سیاست‌های سخت‌گیرانه علیه ایران مطرح شد. در همین راستا نیویورک تایمز نوشت: «انتقادات تند ترامپ از ایران، تلاشی برای جلب حمایت کشورهای عربی است، اما ممکن است مذاکرات مسقط را پیچیده‌تر کند.» العربیه نیز این اظهارات را «هشداری قاطع به تهران» خواند و آن را نشانه حمایت کامل ترامپ از امنیت خلیج فارس دانست. جروزالم پست هم گزارش داد که اسرائیل از این لحن استقبال کرده، اما نگران است که تمرکز بر دیپلماسی با ایران، فشار نظامی بر تهران را کاهش دهد. این در حالی است که الجزیره این انتقادات را «تحریک‌آمیز» توصیف کرد و هشدار داد که ممکن است به تشدید تنش‌های منطقه‌ای منجر شود.
2- پیشنهاد مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید ترامپ در سخنرانی ریاض با لحنی دیپلماتیک گفت: «من امروز نه برای محکوم کردن رهبران ایران، بلکه برای پیشنهاد مسیری جدید به اینجا آمده‌ام. می‌خواهم با ایران توافقی داشته باشم که جهان را امن‌تر کند.» او به مذاکرات استیو ویتکاف، فرستاده ویژه‌اش، در مسقط اشاره کرد و افزود: «این زمان انتخاب برای ایران است.» در دوحه، او در پاسخ به پرسشی درباره مذاکرات گفت: «ما با ایران پیشرفت‌های خوبی داریم و امیدوارم به‌زودی توافقی حاصل شود.» این اظهارات به تعبیر ناظران سیاسی، نشان‌دهنده تمایل او به دیپلماسی بود. در ابوظبی، او در مصاحبه با الشرق الاوسط تأکید کرد که در صورت پذیرش مذاکره، تحریم‌ها می‌تواند کاهش یابد، اما برنامه هسته‌ای ایران باید «کاملاً برچیده شود».
پیشنهاد مذاکره، تلاشی برای نمایش انعطاف دیپلماتیک در برابر کشورهای عربی و اروپا بود، اما شروط سخت‌گیرانه (برچیدن کامل برنامه هسته‌ای) نشان‌دهنده عدم انعطاف واقعی است. اشاره به مذاکرات مسقط، که در 21 اردیبهشت دور چهارم آن برگزار شد، نشان می‌دهد که ترامپ می‌خواهد از فشار منطقه‌ای برای تسریع مذاکرات استفاده کند.
در همین راستا سی‌ان‌ان گزارش داد: «پیشنهاد مذاکره، تلاشی برای حفظ کانال دیپلماتیک است، اما شروط غیرواقع‌بینانه، احتمال موفقیت را کاهش می‌دهد.» الشرق الاوسط هم نوشت که این پیشنهاد، نشانه‌ای از تمایل ترامپ به جلب حمایت منطقه‌ای برای دیپلماسی است، اما بدون هماهنگی با اسرائیل، ممکن است تنش‌زا باشد. این در حالی است که تایمز اسرائیل هشدار داد که مذاکرات بدون هماهنگی با تل‌آویو، نگرانی‌هایی در اسرائیل ایجاد کرده، زیرا ممکن است به توافقی منجر شود که امنیت اسرائیل را تضعیف کند. پولیتیکو نیز اشاره کرد که این اظهارات، بیشتر برای نمایش انعطاف به اروپا و جلب سرمایه‌گذاری عربی طراحی شده است.
3- تهدید به فشار حداکثری ترامپ در ریاض هشدار داد که اگر ایران پیشنهاد مذاکره را رد کند، «فشار حداکثری عظیمی» اعمال خواهد شد، از جمله «به صفر رساندن صادرات نفت». او در دوحه نیز در پاسخ به پرسشی درباره فشار بر ایران گفت: «باید ببینیم هفته آینده چه می‌شود.» این اظهارات، که در شبکه های اجتماعی بازتاب یافت، نشان‌دهنده تداوم سیاست دوره اول او بود. او همچنین در ابوظبی به تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» اشاره کرد و گفت: «آنها می‌خواستند آن را خلیج ایران بنامند، اما ما اجازه نمی‌دهیم.» این اظهارات در ابعاد رسانه ای، واکنش تندی در ایران برانگیخت.
تهدید به فشار حداکثری، ادامه سیاست دوره اول ترامپ (1397-1399) است که با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های شدید همراه بود. اشاره به صفر کردن صادرات نفت، با هدف فشار اقتصادی بر ایران و جلب حمایت کشورهای عربی مطرح شد. در این میان اشاره به تغییر نام خلیج فارس از سوی کارشناسان روابط بین الملل، به‌عنوان «تحریک‌آمیز اما غیرجدی» توصیف شد، تلاشی برای جلب رضایت مخاطبان عرب بود، اما به تشدید تنش با ایران منجر شد. این اظهارات، بخشی از استراتژی ایجاد فشار روانی و اقتصادی بر تهران بود.
در همین راستا فاکس نیوز نوشت: «تهدید به تحریم‌های نفتی، اقتصاد ایران را تحت فشار قرار می‌دهد، اما با توجه به وابستگی بازار جهانی به نفت ایران، اجرای آن دشوار است.» العربیه نیز این تهدیدات را «پیامی روشن به ایران» خواند و آن را نشانه تعهد ترامپ به امنیت خلیج فارس دانست. این در حالی است که جروزالم پست در 25 اردیبهشت 1404 گزارش داد که اسرائیل از این تهدیدات استقبال کرده، اما نگران است که تمرکز بر دیپلماسی، فشار نظامی را کاهش دهد. الجزیره نیز با اشاره به تغییر نام خلیج فارس را «غیرضروری و تنش‌زا» خواند و هشدار داد که ممکن است افکار عمومی ایران را علیه مذاکرات متحد کند. واشنگتن‌پست نیز اشاره کرد که این تهدیدات، ممکن است مذاکرات مسقط را به بن‌بست بکشاند.

پیامدهای اظهارات برای مذاکرات ایران و آمریکا اظهارات ترامپ پیامدهای مستقیمی برای مذاکرات جاری ایران و آمریکا در مسقط داشت. تأثیرات مثبت شامل حفظ کانال دیپلماتیک از طریق پیشنهاد مذاکره و فشار برای تسریع گفت‌وگوها بود. کارشناسان روابط بین الملل معتقدند مذاکرات دور چهارم در مسقط با «رضایت نسبی» دو طرف همراه بود، که نشان‌دهنده تأثیر مثبت پیشنهاد مذاکره است. تأثیرات منفی شامل تشدید تنش‌ها به دلیل لحن تهدیدآمیز و اشاره به تغییر نام خلیج فارس بود. نیویورک تایمز نیز نوشت که این اظهارات، اعتماد ایران به مذاکرات را کاهش داده و ممکن است تهران را به موضع سخت‌گیرانه‌تر سوق دهد. تأثیرات غیرمستقیم شامل تقویت ائتلاف عربی-آمریکایی و فشار بر اروپا بود. این در حالی است که تهدید به تحریم‌های نفتی، قیمت نفت برنت را 2 درصد افزایش داد.
در برآیند نهایی، اظهارات دونالد ترامپ درباره ایران در سفر چهارروزه به کشورهای عربی (22 تا 25 اردیبهشت 1404)، ترکیبی از انتقاد تند، پیشنهاد مذاکره و تهدید به فشار حداکثری بود که در سه محور اصلی طبقه‌بندی شد. انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای ایران، با هدف جلب حمایت کشورهای عربی و اسرائیل، تلاشی برای تضعیف جایگاه ایران در منطقه بود. پیشنهاد مذاکره، اگرچه نشانه‌ای از تمایل به دیپلماسی بود، به دلیل شروط سخت‌گیرانه، تأثیر محدودی داشت. تهدید به فشار حداکثری، با اشاره به تحریم‌های نفتی و تغییر نام خلیج فارس، تنش‌ها را تشدید کرد و افکار عمومی ایران را علیه مذاکرات متحد ساخت.
از سوی دیگر رسانه‌های آمریکایی این رویکرد را ترکیبی از فرصت‌طلبی و خطر خواندند، رسانه‌های عربی آن را حمایت از امنیت منطقه دانستند، و رسانه‌های اسرائیلی نگران تأثیر آن بر امنیت تل‌آویو بودند. در یک جمعبندی، اظهارات ترامپ حرف جدیدی نداشت و تکرار سیاست‌های دوره اول او بود، اما زمینه و زمان‌بندی آن، با تمرکز بر ائتلاف‌سازی عربی و فشار بر ایران، پیامدهای جدیدی ایجاد کرد.
311213
کد خبر 2065535