بزرگنمايي:

پیام فارس- تنش آبی در استان فارس سالهاست که مردم این استان را با مشکلات بسیاری به ویژه در فصل گرما مواجه کرده است؛ مشکلی که در طول این سال‌ها تدابیر مختلفی برای حل آن اتخاذ شده است.

انتقال آب از دریا؛ راهکاری برای حل مشکل تنش آبی

برخی از صاحبنظران و کارشناسان معتقدند انتقال آب از دریاهای شمال و جنوب تنها راه نجات کشور از تنش‌های آبی است، بر همین اساس انتقال آب از دریا یکی از رویکردهای دولت برای رفع تنش آبی در مناطق مختلف کشور است.

در لایحه بودجه‌ای که دولت در سال گذشته تقدیم مجلس کرد تبصره‌ای را به موضوع آب اختصاص داد و مقرر شده بخشی از لایحه بودجه و احکام و منابعی که محقق می‌شود به حل مسئله و بحران آب کشور اختصاص یابد.

در حال حاضر هم طرح‌های متعددی از جمله طرح انتقال آب دریا طی پنج خط از جنوب و تأمین منابع آب متعدد اجرا و در دستور کار قرار دارد که انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های مختلف یکی از این طرح‌ها به شمار می‌رود.

آغاز پروژه انتقال آب خلیج فارس در سال 99

نخستین پروژه انتقال آب خلیج فارس به عنوان طولانی‌ترین خط انتقال آب در کشور در سال 1399 به طول حدود 800کیلومتر از غرب بندرعباس افتتاح شد که از سه استان هرمزگان، کرمان و یزد می‌گذرد.

بر این اساس، مرحله نخست پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایران به طول 305کیلومتر از بندرعباس به سیرجان با اعتبار 163هزار میلیارد ریال در آبان 99 افتتاح شد.

مرحله دوم این طرح نیز به مقصد استان‌های مرکزی کشور، مس‌ سرچشمه کرمان و چادرملو و یزد به طول 520کیلومتر و هزینه یکهزار و 200هزار میلیارد ریال در 24 اسفندماه 99 مورد بهره برداری قرار گرفت و قرار است همزمان خط دوم نیز به طول یک‌هزار و 550کیلومتر از همین مسیر از هرمزگان به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی برود.

آخرین وضعیت پروژه انتقال آب دریا به فارس

طرح انتقال آب خلیج‌فارس به استان فارس هم چند سالی است که در حال پیگیری و اجرا است؛ هرچند بحث انتقال آب این دریا به استان فارس طی سال‌های گذشته دچار چالش‌ها و فراز و فرودهایی شده بود اما با تشکیل شورای راهبردی انتقال آب، این امر به دغدغه‌ اصلی همه استان با هر دیدگاه و نگرشی تبدیل شد

خط انتقال آب دریا به فارس که تا شهریور سال گذشته ، 30کیلومتر از لوله گذاری آن انجام شده، از خلیج فارس آغاز می‌شود و از شهرستان‌های مُهر، لامرد، خنج، فیروزآباد، کوار، شیراز و مرودشت عبور خواهد کرد و تا شمال استان و فولاد مبارکه اصفهان ادامه خواهد یافت و حالا که خط مشابه در برخی استان‌های همجوار به بهره‌برداری رسیده، زمان‌بندی نهایی اجرای این طرح در فارس از اهمیت بسیاری برای حل مشکل خشکسالی استان برخوردار شده است.

بهره‌برداری از پروژه تا 2سال آینده

نماینده شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی اخیراً میزان روند عملیات انتقال آب از خلیج فارس به استان را خوب ارزیابی کرده و گفته است که پروژه انتقال آب از خلیج فارس به استان تا 2سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

جعفر قادری معتقد است پروژه انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس پیشرفت قابل توجهی داشته و مشارکت سهم 30درصدی صندوق توسعه ملی و قول‌هایی که وزارت صمت جهت بهره‌برداری این پروژه داده و مشارکت ایمیدرو باعث شده تا این پروژه در سه قطعه فعال باشد.

به گفته عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس آب شیرین‌کن از عوامل محدود کننده پروژه انتقال آب از خلیج فارس به استان است و مقرر شده که آب شیرین کن این پروژه تکمیل شود.

طرح انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس از ابتدا با هدف تامین آب صنایع استان تعریف شد اما به گفته دبیر شورای راهبردی طرح انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس، بخش کشاورزی و منابع مورد نیاز جهت آب شرب نیز می‌تواند از این طرح منتفع شود.

تخصیص بخشی از آب دریا برای تأمین آب شُرب

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب فارس هم در خصوص آخرین وضعیت این طرح اعلام کرد که این طرح بزرگ از خلیج فارس و از منطقه عسلویه و پارسیان توسط بخش خصوصی در حال اجراست که از 11شهرستان فارس عبور می‌کند.

به گفته علی جان صادق‌پور این طرح شهرستان‌های لار، لامرد، مهر، خنج، جهرم، سروستان، خرامه، ارسنجان و آباده را شامل می‌شود و آبفا فارس درخواست تخصیص بخشی از این آب برای تأمین آب شرب نقاطی از استان را داده است.

پیشرفت 10درصدی پروژه

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس نیز در خصوص میزان پیشرفت این پروژه گفت: در حال حاضر یکی از راهکارها برای حل مشکل تنش آبی در استان فارس انتقال آب از دریاست که این اقدام توسط سرمایه‌گذار در حال پیگیری و اجراست.

سیاوش بدری در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: 400میلیون مترمکعب سهم استان فارس از دریاست که حدود 145میلیون مترمکعب در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده شده،؛ این پروژه شروع شده و بیش از 10درصد هم پیشرفت فیزیکی دارد و امیدواریم بر اساس برنامه زمان‌بندی که سرمایه‌گذار ارائه داده در آینده نه چندان دور بتوانیم آب را به استان فارس انتقال دهیم.

هزینه‌بر بودن پروژه شیرین‌سازی آب

بدری ، شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا را هزینه‌بر دانست و گفت: اگر بخواهیم به قیمت روز حساب کنیم شیرین‌سازی و انتقال هر مترمکعب آب بیش از 80 تا 90 هزار تومان هزینه دارد، لذا این کار توجیه اقتصادی به ویژه برای بخش کشاورزی ندارد.

وی که معتقد است فرهنگ‌سازی و بهینه مصرف کردن کمک شایانی به حل مشکل تنش آبی می‌کند، گفت: بحث آموزش یکی از کارهای اثرگذار است که اثرات مثبت بسیاری بر جامعه خواهد داشت، در حال حاضر این امر مهم در قالب طرح داناب یا سواد آبی و بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که با آموزش و پرورش منعقد شده دنبال می‌شود و تاکنون حدود هزار و 200معلم از گروه‌های هدف در این طرح آموزش داده شده‌اند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس ادامه داد: البته مشاوری هم برای این کار در نظر گرفته شده و خوشبختانه در سال گذشته این اقدام مهم به نحو احسن صورت گرفت و توانستیم به جایگاه مطلوبی در کشور دست یابیم.

وی نقش رسانه‌ها را در مدیریت مصرف آب بسیار مهم قلمداد کرد و گفت: رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز در بحث مصرف بهینه آب نقش قابل توجه و مهمی دارند و بایستی از این ظرفیت‌ها برای حل مشکل تنش آبی بهره گرفت.

به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس سرانه مصرف آب هر نفر ایرانی در پنجاه سال گذشته سه هزار و 600مترمکعب آب بوده که این میزان امروز به ازای هر نفر به یک هزار و 200مترمکعب رسیده است، لذا باید برنامه‌ریزی لازم برای استفاده بهینه از منابع آب در استان و کشور انجام شود.

ترویج فرهنگ صرفه‌جویی به جای انتقال

بدین ترتیب برخی از متولیان حوزه آب و متخصصان در این حوزه معتقدند مدیریت مصرف مهمتر از انتقال آب است؛ آنها بر این باورند که انتقال آب از دریا بسیار گران تمام می‌شود و اثرات مخرب زیست محیطی به دنبال دارد، از نگاه این گروه‌ ترویج فرهنگ صرفه‌جویی که باید از خانه و مدرسه آغاز شود اقدامی بلندمدت اما نتیجه‌بخش برای حفظ و مدیریت منابع آبی است.

یک استاد دانشگاه معتقد است برای حل مشکل کم‌آبی به جای دنبال کردن سیاست‌های انتقال آب باید به سمت مدیریت و صرفه‌جویی در مصرف آب شُرب و فرهنگ‌سازی در این زمینه حرکت کنیم.

پروفسور عزت‌اله رئیسی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: برای تأمین آب شُرب شیراز در طول سال‌های گذشته همواره تمهیدات بسیاری اتخاذ و اقدامات قابل توجهی انجام شده که بخش عمده‌ای از این اقدامات در قالب انتقال آب به این کلانشهر صورت گرفته است، به عنوان مثال حدود 90میلیون مترمکعب آب از سد درودزن در 78کیلومتر طول مسیر و با 2ایستگاه پمپاژ به شیراز منتقل می‌شود، همچنین طرح انتقال آب از خلیج فارس از جمله تدابیری است که برای رفع مشکلات تأمین آب در این استان پهناور اتخاذ شده است.

پدر علم هیدروژئولوژی ایران ادامه داد: اگرچه اتخاذ تدابیر برای تأمین آب شُرب ضروری است اما نیاز است تمهیدات بلندمدت و اساسی‌تری برای تحقق این امر اندیشیده شود.

وی اضافه کرد: با توجه به افزایش روزافزون جمعیت باید تلاش کنیم تا به جای انتقال آب، فرهنگ‌سازی لازم برای استفاده بهینه از آب شکل بگیرد،در واقع روش استفاده از آب بسیار حائز اهمیت است.

رئیسی بر ضرورت بکارگیری روش‌های صحیح استفاده از آب تأکید کرد و گفت: با توجه به افزایش روزافزون جمعیت باید تلاش کنیم تا به جای انتقال آب، فرهنگ‌سازی لازم برای استفاده بهینه از آب شکل بگیرد.

به گفته او در حالی‌ که متوسط سرانه مصرف آب در جهان 150 لیتر به ازای هر نفر در شبانه‌روز بوده، سرانه مصرف آب هر نفر در کشور ما در پایان اسفند بالغ بر 250لیتر در شبانه روز است.

انتقال آب؛ اقدامی پرهزینه و مخرب برای محیط زیست

به اعتقاد او اکثر برنامه‌ریزی‌ها با هدف انتقال و وارد کردن آب انجام می‌شود؛ این در حالیست که انتقال آب هزینه‌های بسیاری به دنبال دارد و باید پیش از اتخاذ تدابیر برای انجام این اقدام پرهزینه، راهکارهای صرفه‌جویی در آب مدنظر قرار بگیرد.

استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: وقتی آب دریا را تصفیه می‌کنیم، دما و شوری آب افزایش می‌یابد و زمانی که آب گرم شور را به دریا برمی‌گردانیم بسیاری از موجودات زنده در آب دریا از بین می‌روند، لذا انتقال آب دریا هم هزینه‌های بالایی می‌طلبد و هم اثرات مخرب زیست محیطی به دنبال دارد.

رئیسی گفت: معمولا در کارهای گروهی که نیازمند مشارکت مردم و دستگاه‌های اجرایی مختلف است موفق نبوده‌ایم اما در به سرانجام رساندن پروژه‌هایی که نیاز به مشارکت مردم نیست موفق‌تر عمل شده، در حالی که حل مشکل بحران آب نیاز به همراهی و مشارکت مردم و دستگاه‌های اجرایی دارد.

لزوم بهره‌گیری از روش‌های تشویقی

وی با بیان اینکه بحران آب یکی از بزرگترین چالش‌های استان فارس محسوب می‌شود، گفت: می‌بایست از روش‌های تشویقی و مسابقه بُرد بُرد برای مصرف بهینه آب بهره گرفت، بدون شک با تشویق و ترغیب مردم به مصرف بهینه آب می‌توان گام‌های مؤثری در این مسیر برداشت.

پدر علم هیدروژئولوژی ایران اظهار کرد: اگر 2میلیون جمعیت شیراز از تلفات آب در منازل خود جلوگیری کنند و از روش‌های جلوگیری از هدررفت آب بهره بگیرند، می‌توان شاهد صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف آب بود.

جدالی بی‌پایان؛ انتقال یا مدیریت مصرف؟

بدین ترتیب برخی از صاحب‌نظران بر این باور هستند که مدیریت مصرف باید جایگزین انتقال آب شود و برخی هم اعتقاد دارند که انتقال آب را نباید به صورت صفر و صد و یا سیاه و سفید ببینیم، اگرچه انتقال آب مشکلاتی دارد اما در برخی موارد می‌تواند به حل مشکل بحران آب کمک کند.

لذا ضروری است که دولت‌ها برای انتقال آب با هدف مدیریت منابع و حل مشکل تنش آبی در مناطق مختلف از تکنیک‌های مؤثر و کم هزینه استفاده کنند و عموم مردم نیز بایستی نحوه مصرف آب را بصورت درست و اصولی بیاموزند تا از اتلاف آن جلوگیری شود.

در حقیقت استفاده خردمندانه از آب ضرورت دارد تا این اطمینان حاصل شود که آب به اندازه کافی موجود است و برای نسل‌های آینده نیز در دسترس خواهد بود.