پیام فارس -   استان فارس، با وجود ظرفیت‌های متعدد و متنوع در بخش کشاورزی، در بهره‌وری مناسب از منابع آب در مصارف این بخش شرایط مطلوبی ندارد.
این استان، طی سال های اخیر با تنش آبی و تنگناهای استفاده از آب مواجه است که در این میان ماجرای تکراری خشکسالی و سوءمدیریت در استفاده از منابع آبی همواره این موضوع را تشدید کرده است.
  حفر چاه‌های عمیق، از آسیب تا بحران
در حالی که گزینه مناسبی برای مدیریت منابع و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری در کشاورزی، پیش روی مسئولان و کشاورزان قرار داشته اما همچنان شاهد استفاده ناصحیح از منابع آب و آسیب هایی هستیم که طی سال‌های متمادی به سفره های آب زیرزمینی وارد شده و حفر چاه های متعدد که بعضا غیرمجاز بوده، این آسیب را به بحران تبدیل کرده است.

استان فارس، طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی، از استان‌هایی است که بیشترین تعداد چاه‌های عمیق در کشور را دارد و فرونشست زمین و کاهش منابع آب‌ زیرزمینی، نتیجه این روند ناگوار است.
در فارس، با وجود تنش آبی و کاستی‌های موجود در بخش کشاورزی و مصارف خانگی، همچنان کشت غرق‌آبی وجود دارد آن هم برای محصولات جالیزی مانند هندوانه، خربزه و... که می‌توان با کشت گلخانه‌ای و سیستم آبیاری نوین، مصرف آب را کاهش داد.
تغییر الگوی بهره‌برداری از آب با حضور گروه‌های مردم نهاد
تغییر الگوی کشت و بهره‌برداری از آب، با حضور گروه های مردم نهاد برای استفاده بهینه از منابع آب، موضوعی است که رئیس مرکز پژوهش‌های جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز بر آن تاکید دارد.
سید محمدجعفر ناظم السادات در گفتگو با خبرنگار فارس در شیراز می گوید: تغییر الگوی کشت باید با توجه به توانایی های یک استان‌، نیروهای استانی و ظرفیت مردمی، همچنین اقلیم منطقه مشخص شود و وقتی در این زمینه، دستورالعمل واحدی از سوی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو برای همه استان‌ها صادر می شود، نتیجه‌ای جز وضعیت موجود در استان فارس به وجود نمی‌آید.

ساختار کشاورزی تعاونی‌محور باشد
وی ادامه می‌دهد: الگوی کشت، به صورت کلی نمی‌تواند از سوی دولت اجرا شود چرا که کشاورز به دنبال سودآوری بیشتر است، بنابراین بهتر است ساختار کشاورزی، مبتنی بر تعاونی‌ها باشد.
نظر ناظم سادات این است که مجموعه‌های اجرایی، آب را در قالب سهمیه‌بندی و به یک میزان مشخص به کشاورزان اختصاص دهند و بر مصارف آب در بخش کشاورزی، نظارت کلی داشته باشد.
ایجاد فرایند خودکنترلی
این استاد دانشگاه بیان می‌کند: تا زمانی که سهمیه مشخصی به هر کشاورز ارائه شود، کشاورز می داند که چه میزان آب مصرفی دارد و در این فرایند، فضای رقابتی و خودکنترلی ایجاد می شود، چرا که با برداشت زیاد از حدِ یک کشاورز، کشاورزان دیگر ضرر می کنند و از اقدام او جلوگیری می‌کنند، در نهایت نهادهای دولتی نیز انرژی خود را برای کنترل کلی می‌گذارد.
وی خاطرنشان می‌کند: با تخصیص میزان آب مورد نیاز، مصرف کشاورز بهینه می شود و دولت نیز نیاز به دخالت مستقیم ندارد که در این میان، موازنه مثبت صورت می گیرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز می‌افزاید: در این فرآیند، به سمن ها بها می دهیم و افراد توانا با حضور خود، ساختار نوین و مردم نهادی را ایجاد می شود و تا این کار انجام نشود، دستورالعمل‌های کلی فایده ای ندارد.

ناظم سادات اظهار می‌دارد: در فرایند مردم‌نهاد، با حضور کارشناسان و متخصصان، دولت می‌تواند ضریب کارایی موجود را اعلام کند و تعیین کند که هر کشاورز به میزان آب دریافتی، چه سطحی از کارایی را ارائه می دهد.
وی ضمن انتقاد به نگاه پیش پا افتاده به مقوله کشاورزی در فارس، می‌گوید: در سال‌های اخیر، به کشاورزی آسان نگاه کردیم در صورتی که با توجه به فرآیندهای متعدد صادرات، واردات، الگوی کشت، الگوی مصرف و سیستم آبیاری، کشاورزی فرآیندی پیچیده است و بدون ورود افراد صاحب نظر امکان پذیر نیست.
استاد دانشگاه شیراز بار دیگر بر گزینش افراد توانمند در تعاونی‌ها تاکید کرده و اضافه می‌کند: بها دادن و اعتباربخشی به مردم و سپردن کار به بخش خصوصی، می تواند آب را به شکل بهتری در اختیار بهره برداران قرار دهد و نظارت دولت در حد کنترل مصرف آب باشد.
ناظم سادات ضمن تاکید بر حضور افراد متخصص در عرصه تصمیم‌گیری، می‌گوید: گاهی آینده یک طرح آبرسانی و کانال کشی مشخص نیست و ارقام هنگفتی بابت آن هزینه می‌شود اما در فاز اجرایی، بهره‌وری لازم را ندارد، در حالی که اگر از ابتدا این کانال در یک ساختار مردم‌نهاد تعریف میشد، روند بهتری را حصول نتیجه طی می‌کرد چرا که در گروه های مردم نهاد، ناچار به استفاده از کارشناسان بوده و هماهنگی بهتری انجام می شود.

کشاورزانی که از چاه‌های غیرمجاز استفاده می‌کنند به سمت مشاغل دیگر هدایت شوند
محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس نیز طی ماه‌های اخیر برای رفع معضل چاه‌های غیرمجاز در فارس، اخطار داد.
وی در ستاد احیای تالاب‌ها اظهار داشت: باید برنامه ریزی شود که سالانه 15 درصد چاه های غیرمجاز استان فارس به ویژه در اطراف تالاب ها پر شود.
وی تاکید کرد: مزارعی که به شکل غیربهداشتی و با فاضلاب آبیاری می شوند به سرعت شناسایی و نسبت به قلع و قمع آنها اقدام شود.
ایمانیه ادامه داد: در برخورد جدی با چنین افراد سودجویی به هیچ وجه نباید مماشات کرد و متولیان امر و دستگاه های مسئول باید ضمن اقدام سریع و قاطع در تخریب و از بین بردن چنین مزارعی، افراد خاصی را نیز به دست قانون بسپارند.
استاندار فارس، همچنین ضمن تاکید بر لزوم حفاظت و صیانت از منابع آبی استان افزود: کارگروه زیربنایی تا شهریور سال آینده، 50 درصد کشاورزانی که از چاه های غیرمجاز استفاده می‌کنند را به سمت فعالیت های غیرکشاورزی سوق دهد و در این مسیر استانداری فارس نیز حمایت لازم را خواهد داشت.
ایمانیه ادامه داد: همچنین چاه‌های مجاز فاقد کنتور هوشمند نیز تا سال آینده و از طریق تسهیلات بانک کشاورزی به کنتور هوشمند مجهز شوند.
به گزارش فارس، حفظ و صیانت از منابع آبی، آن هم در اقلیم کم آب و کم بارش فارس، از اولویت‌های جدی است که انتظار می‌رود بیش از‌ پیش در تصمیم‌گیری‌ مدیریتی مورد توجه باشد.
این اصل به ویژه در حوزه کشاورزی که بخش عمده شغل مردم فارس را به خود اختصاص داده، اهمیت مضاعفی می‌یابد.
گزارش از: سمیه انصاری‌فرد