بزرگنمايي:

پیام فارس - ایسنا/قم پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت با بیان اینکه فرصتی که در عصر امامت امام صادق (ع) به‌دست آمد در عصر امامان قبلی مهیا نشد، گفت: با توجه به اینکه برخی ائمه چهارگانه، شاگرد امام صادق (ع) و برخی شاگرد شاگردان آن حضرت بودند، پیروی شیعه از فقه و مذهب اهل‌ بیت با نام «جعفری» نامی شناخته‌شده و معتبر در برابر مذاهب چهارگانه فقهی اهل سنت بوده است.
امام جعفر صادق (ع) رئیس مذهب جعفری و ششمین پیشوای شیعیان در هفدهم ربیع‌الاول سال 83 هجری قمری (البته بعضی سال 86 ماه‌ رجب‌، روز جمعه یا دوشنبه نیز گفته‌اند) در مدینه متولد شد. بعضی ولادت ایشان را روز سه‌شنبه هفتم رمضان و سال ولادت ایشان‌ را نیز برخی سـال 80 هجری ذکر کرده‌اند. نام مبارکش «جعفر» و مشهورترین کنیه آن حضرت «ابوعبدالله» و مشهورترین لقبش «صادق» است. پدر گرامیش «امام باقر (ع)» و مادرش «ام فروه» دختر قاسم بن محمد بن ابوبکر است.
امام صادق (ع) 12 تا 15 سال با امام‌ سجاد (ع) و بعد از شهادت جد بزرگوارش مدت ‌19 سال با امام‌ باقر (ع) زنـدگی کرد و توانست‌ به مقدار لازم‌ از خرمن دانش این دو بزرگوار، خوشه‌چینی کند. مدت امامت ایشان 34 سال به طول‌ انجامید که 18 سال در دوره اموی و 16 سال در دوره عباسی‌ بود.
سرانجام منصور به‌وسیله انگوری که آن را به زهرآلوده کرده بود، امام صادق (ع) را مسموم کرد. آن امام همام در سـال 148 هجری در سن 65 سالگی مظلومانه به شهادت رسید و پیکر پاکش را در قبرستان بقیع و در جوار ائمه بقیع، امام حسن (ع)، امام سجاد (ع)، امام‌ باقر (ع) و امام صـادق (ع) به خاک سپردند.
چرا امام صادق (ع) به نهضت علمی رو آوردند؟
رسول چگینی، پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، بیان کرد: از سال 129 هجری تا 132 هجری که عباسیان روی کار آمدند، چون بنی‌ امیه رو به ضعف و سقوط می‌افتند، فرصت اینکه امام را تحت فشار قرار دهند، نداشتند و از طرفی عباسیان نیز که شعار طرفداری از خاندان پاک پیامبر اکرم (ص) و گرفتن انتقام خون به ناحق ریخته آنها را می‌دادند، به امام فشاری وارد نمی‌آوردند.
وی ادامه داد: این دوران برای امام، دوران آرامش و آزادی بود و فرصت بسیار خوبی برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی به‌شمار می‌رفت، فرصتی که برای هیچ‌یک از امامان دیگر به غیر از امام باقر (ع) که اندکی از این فرصت برای ایشان به وجود آمد و فعالیت علمی را شروع کرده بود و همچنین برای امام رضا (ع) فراهم نشد، ولی امام صادق (ع) هم عمر طولانی داشتند و هم محیط و زمان برای ایشان مساعد بود.
این کارشناس مذهبی اظهار کرد: امام صادق (ع) با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به‌وجود آورد و در رشته‌های مختلف علمی و نقلی شاگردان بزرگی تربیت کرد. امام از فرصت‌های گوناگون برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می‌برد. مناظره‌های زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه‌های گوناگون انجام شد که در آن‌ها با استدلال‌های متین و استوار، پوچی عقاید آن‌ها و برتری اسلام ثابت می‌شد.
چگینی یادآوری کرد: در حوزه فقه و احکام نیز توسط ایشان فعالیت زیادی صورت گرفت، به‌ صورتی که شاهراه‌های جدیدی در این بستر گشوده شد که تاکنون نیز به راه خود ادامه داده است. به این‌ ترتیب، شرایطی مناسب پیش آمد و معارف اسلامی بیش از هر وقت دیگر از طریق الهی خود منتشر شد، به‌ صورتی که بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه‌ها از امام صادق (ع) نقل شده و مذهب تشیع به نام مذهب جعفری و فقه تشیع به نام فقه جعفری خوانده می‌شود.
پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت گفت: حضرت در طول زندگی خود در مدینه زیست و تنها به قصد حج یا بنا به الزامات سیاسی، سفرهایی کوتاه به مکه و عراق داشت، امام در مدینه که اصلی‌ترین مرکز نشر سنت نبوی در آن عصر بود، مجلس و به عبارتی دانشگاه پررونقی داشت که جدا کردن پیروان مذاهب و فرق مختلف در آن به سختی امکان‌پذیر بود.
وی بیان کرد: گستره دانش حضرت از یک سو و سعه صدر وی در تعامل با مذاهب گوناگون از سوی دیگر موجب شده بود تا طیف وسیعی از عالمان به‌عنوان طالب دانش جعفری گرد آن حضرت جمع شوند، شاگردانی از خواص امامیه گرفته تا طیف‌های متنوع عامه، از متکلم و فقیه گرفته تا مقری و محدث بر گرد حضرت دیده می‌شدند و از اقصی نقاط ماوراء النهر تا مغرب در شمار شاگردان او حضور داشتند. شیخ مفید اشاره دارد که براساس آنچه اصحاب حدیث احصا کرده‌اند، شمار شاگردان حضرت بالغ بر 4000 نفر بوده است.
تفاوت مرجعیت علمی امام صادق (ع) با دیگر امامان
چگینی اظهار کرد: مهمترین تفاوت نهضت علمی امام صادق (ع) با دیگر امامان را باید در شرایط سیاسی - فرهنگی دوران حضرت جست‌وجو کرد، دوران امامت حضرت از نظر سیاسی و فرهنگی از حساسیت و موقعیت ویژه‌ای برخوردار بود.
شرایط سیاسی
این کارشناس مذهبی بیان کرد: جامعه اسلامی در آن زمان از نظر سیاسی - اجتماعی با فراز و نشیب‌ها و تحولات مهمی روبه‌رو بود. شورش‌ها و قیام‌های فراوان علیه حاکمان وقت از جمله ویژگی‌های برجسته این دوره است. برای نمونه قیام زید بن علی که در سال 121 هجری در کوفه رخ داد، وی انگیزه خود را دعوت به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص)، مبارزه با ستمگران و حمایت از ستمدیدگان و دفاع از حریم مقدس امامت بیان کرد.
وی گفت: بنی‌عباس هر چند با تکیه بر شعارهای علویان و حمایت مردمی که از ستم امویان به ستوه آمده بودند، توانستند حکومت را قبضه کنند، ولی در اندک زمانی پس از به‌ قدرت رسیدن چهره ضد اسلامی و ضد مردمی خود را برملا کردند و این امر مخالفت‌ها و شورش‌های مردمی را به‌دنبال داشت. از جمله مهمترین این شورش‌ها می‌توان به شورش مردم جزیره، شورش مردم موصل، قیام نفس زکیه در مدینه، قیام ابراهیم بن عبدالله بن حسین در بصره اشاره کرد.
شرایط فرهنگی
چگینی ادامه داد: فاصله زمانی بیش از یک قرن آغاز این دوره با ظهور اسلام و روی کار آمدن نسل جدیدی از تازه مسلمانان، حاکمیت جو اختناق و فشار از سوی حکمرانان اموی و عباسی، برکناری امامان معصوم از منصب رهبری و وارونه جلوه دادن بسیاری از اصول و معارف اسلامی توسط قدرتمندان اموی و عالمان درباری امت اسلامی این دوره را از نظر آگاهی و شناخت نسبت به اسلام ناب و معارف آن در پایین‌ترین سطح خود قرار داده بود.
پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت بیان کرد: اعتراف گروهی از مردم شام نزد سفاح (خلیفه عباسی) مبنی بر اینکه ما تاکنون نمی‌دانستیم رسول خدا (ص‌) به جز بنی‌امیه، خویشانی هم دارد، تا آن‌که شما قیام کردید و مطالب برای ما آشکار شد، گواه روشنی بر این حقیقت است.
این کارشناس مذهبی گفت: امام صادق (ع) از اوضاع آشفته دستگاه خلافت اموی استفاده و برنامه اصلاحی و نهضت فرهنگی خود را آغاز کرد. آن حضرت برای حسن انجام رسالت خود دو خط مشی کلی اول کناره‌گیری از مناقشات سیاسی و بهره‌گیری از پوشش تقیه و دیگری دعوت به امامت و پاسداری از آن اتخاذ کرد.
چرا امام صادق (ع) را رئیس مذهب تشیع لقب داده‌اند
چگینی تاکید کرد: عصر امام صادق (ع) یکی از دوران‌های پرشکوه و طلایی در تاریخ‌ تشیع است. در این عصر، تشیع گسترش چشمگیری‌ کرد و بر تعدد شیعیان افزوده شد و در اثر آزادی نسبی روابط شیعیان با امام‌ صادق‌ (ع) آن حضرت توانست فقه‌ و کلام‌ شیعه را توسعه دهد و اصول و مبانی آن را روشن کند.
وی اظهار کرد: پس از فشارهای شدید بنی امیه، در عهد امامت امام صادق (ع) بر اثر قیام‌ها و انقلاب‌هایی که در کشورهای اسلامی علیه بنی امیه بر پا شده بود و جنگ‌های خونینی که در نهایت منجر به سقوط خلافت بنی امیه شد و نیز زمینه خوبی که امام باقر (ع) با نشر حقایق و معارف اسلامی مهیا کرده بود، برای امام صادق (ع) امکانات بیشتری و محیط مناسب‌تری برای نشر تعالیم دینی پیدا شد.
پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت بیان کرد: آن حضرت تا اواخر زمان امامت خود که مصادف با آخر خلافت بنی امیه و اول خلافت بنی عباس بود، از فرصت استفاده کرد به نشر تعالیم دینی پرداخت و شخصیت‌های علمی بسیاری در فنون مختلف عقلی و نقلی مانند زراره، محمد بن مسلم، هشام بن حکم، جابر بن حیان پرورش داد.
چگینی گفت: در حوزه علمی امام ششم (ع)، هزاران محدث و دانشمند شرکت می‌کردند که عده‌ای از بزرگان و رجال علمی اهل سنت نیز مانند ابو حنیفه، سفیان شوری، قاضی سکون، قاضی ابوالبختری افتخار شاگردی آن حضرت را پیدا کردند.
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه فرصتی که در عصر امامت امام صادق (ع) به دست آمد در عصر امامان قبلی مهیا نشد، یادآوری کرد: مجال و زمینه مناسبی که سبب شد مجموعه عظیمی از معارف و تعالیم و احکام دینی در حوزه علمی امام صادق (ع) تبیین شود و چهره شاخص و سرشناس و شناخته‌شده حضرت در میان تمام فرق و گروه‌های مسلمان از جمله علل این نامگذاری است.
پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت تاکید کرد: با توجه به اینکه برخی ائمه چهار گانه، شاگرد امام صادق (ع) و برخی شاگرد شاگردان آن حضرت بودند، پیروی شیعه از فقه و مذهب اهل‌ بیت با نام جعفری نامی شناخته شده و معتبر در برابر مذاهب چهارگانه فقهی اهل سنت بوده است. علاوه بر اینکه عنوان «مذهب جعفری» شیعیان پیروی مکتب فقهی اهل بیت را از شیعه زیدیه که از فقه اهل بیت پیروی نمی‌کنند، جدا می‌کند.
انتهای پیام