پیام فارس - کیهان /متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اظهارات اخیر وزیر خارجه درباره «10 سال دور شدن از قطعنامه‌ها» و دفاع از برجام، در حالی بیان می‌شود که تجربه تلخ برجام (از تشدید تحریم‌ها تا حمله مستقیم دشمن در جنگ 12 روزه 1404) ثابت کرده دوره قبل از برجام به‌مراتب باثبات‌تر از دوران پس از آن بود. امروز اعتبار و موفقیت عراقچیِ دولت چهاردهم در گرو فاصله‌گذاری روشن با میراث خسارت‌بار برجام است.
بازار ![]()
سید عباس عراقچی، صبح پنجشنبه در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویی با عنوان «نقشه راه سیاست خارجی پساجنگ» در سالن جلسات سرو دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی اظهارکرد: امروز توفیق یافتم در جمع دانشجویان باشم و بیش از هر چیز خودم را یک دانشگاهی می‌دانم. وی با اشاره به اینکه یاد و خاطره شهدا به‌ویژه شهادت جنگ تحمیلی که ناجوانمردانه ترور شدند گرامی می‌داریم گفت: این جنگ 12 روزه درس‌های بزرگی برای ما داشت؛ به توانمندی خود بیشتر ایمان آوردیم و نقاط ضعف و قدرت خود را شناختیم و اکنون قوی‌تر به مسیر خود ادامه می‌دهیم
وزیر خارجه دولت چهاردهم در این نشست و در موضع‌گیری تامل برانگیزی با دفاع از برجام و استفاده از مغالطه این روزهای مسببان اصلی برجام اسنپ‌بک را بازگشت به دوران قطعنامه‌های شورای امنیت در موضوع هسته‌ای عنوان کرد و با استفاده از خلاف‌گویی مشهور برجامی‌ها مسبب قطعنامه‌ها را به شکل پنهان به دولت نهم و دهم نسبت داد.
حال اینکه تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت و پیش از آن قطعنامه‌های شورای حاکم نه به فعالیت‌های هسته‌ای کشور در دوران دولت نهم و دهم که مربوط به ادعاهای واهی غربی‌ها در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای کشور در بازه سال‌های
80 الی 82 یعنی زمان ریاست جمهوری خاتمی و دبیری حسن روحانی در شورای عالی امنیت ملی است. مضافا که در دوران مذاکرات حسن روحانی در زمان اصلاحات عقب‌نشینی‌های پیاپی وی از حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نه تنها منجر به توقف اقدامات خصمانه غرب نشد که رهاورد آن قطعنامه‌های شدید‌اللحن شورای حکام و ایجاد زمینه ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت شد. عراقچی در این بخش سخنانش مذاکره را ابزار اساسی برای منافع ملی و اساسی و خواسته‌های مشروع کشور دانست و گفت: ما در خواسته‌ها دو راه داریم که یا جنگ است یا مذاکره! البته مذاکره راحت‌تر و کم‌خطر است ولیکن از جنگ هم نباید ترسید؛ اگر بترسید جنگ حتما بر شما تحمیل می‌شود و طبیعتا بهترین راهکار مقابله با جنگ آماده شدن برای جنگ است.
وی با بیان اینکه ما در جاهای مختلف با آمریکا مذاکره داشتیم و البته نتیجه‌ای هم از آن نگرفتیم گفت: ما برجام را با حسن نیت مذاکره کردیم و توافق کردیم و این توافق با همه اختلاف نظرات مورد تصویب مجلس و شورای عالی امنیت ملی قرار گرفت؛ با حسن نیت هم آنچه بود اجرا کردیم اما چه شد؟ آمریکا از آن خارج شد.
وزیر خارجه در ادامه با بیان اینکه در این قضیه برای اولین بار دو عضو دائم شورای امنیت اعلام کردند به قطعنامه‌های آن پایبند نیستند گفت: آمریکایی‌ها گفتند ایران دنیا را به دو قسمت تقسیم کرده، اکثریتی که از موضع ایران حمایت کردند و اقلیتی که از آمریکا و غرب حمایت کردند.
عراقچی در ادامه با بیان ضمانت اجرای برجام چه بود؟ عنوان کرد: هم ما و هم 1+5 به این نتیجه رسیدیم هیچ ضمانتی وجود ندارد؛ اگر طرف مقابل نقض می‌کرد ما به کجا باید شکایت کنیم؟ برویم شورای امنیت که خودشان بودند؛ در اینجا تصمیم بر این گرفته شد ما ضمانت اجرای برجام را خودمان محاسبه کنیم.
وی گفت: باید شرایطی وجود می‌داشت که اگر طرف نقض عهد کرد ما بتوانیم به شرایط قبل از برجام برگردیم، بنابراین امکان شرایط اجرای بازگشت به قبل از برجام برای ما حفظ شد و زیرساخت‌های هسته‌ای را حفظ کردیم دلیل آن هم اینکه وقتی تصمیم گرفتیم غنی‌سازی 20 درصد را احیا کنیم و 24 ساعته راه بیفتد؛ غنی‌سازی 60 درصد 24 ساعته راه افتاد، چون همه زیرساخت‌ها به دلیل همین ضمانتی که لازم بود حفظ شده بود.
وزیر امور خارجه در خصوص پرسش دانشجویان در خصوص اقدام ایران پس از نقص عهد آمریکا در برجام و فایده برجام نیز گفت: وقتی آمریکا از برجام خارج شد در سال 99، بخشی از تعهدات برجامی را کنار گذاشتیم و برگشتیم به شرایط قبل و حتی خیلی جلوتر از آن، آنها نیز بعد از 10 سال به بازگشت به قطعنامه‌های پیش از این توافق را انجام دادند، اما باید از مخالفان پرسید اگر برجام بد بود، اسنپ‌بک شرایط به قبل از آنرا بازگرداند، حالا چرا شاکی هستند که به این وضعیت بازگشتند؟ برجام 10 سال کشور را از آن قطعنامه‌ها دور کرده بود.
بازگشت به سال‌های پیش از برجام با فروش بیشتر نفت، تحریم‌های کمتر و بدون وقوع جنگ، نه ترس که خواسته ملت است
اگرچه سیدعباس عراقچیِ دولت چهاردهم در ماه‌های اخیر بارها نشان داده که فاصله قابل‌توجهی با عراقچیِ عضو تیم برجام در دولت یازدهم و دوازدهم دارد و مواضع امروز او به‌مراتب پخته‌تر، واقعی‌تر و منطبق‌تر با منافع ملی است، اما ورود دوباره به دفاع از برجام و بانیان خسارت‌بار آن عملاً خط قرمزی است که عبور از آن می‌تواند همان سرمایه سیاسی تازه‌ساز وزارت خارجه دولت چهاردهم را در معرض سوزاندن قرار دهد.
اینکه وزیر محترم خارجه به‌درستی بر ضرورت حفظ انسجام داخلی و گم نکردن دشمن تأکید می‌کند، موضوعی بدیهی و قابل‌قبول است؛ اما پیوند‌زدن این گزاره درست به توجیه برجام و عملکرد ضعیف و خطرناک تیم مذاکره‌کننده پیشین، خطایی استراتژیک و کاملاً غیرقابل دفاع است. تجربه تلخ سال‌های گذشته نشان داد که هر کس از برجام و برجامی‌ها هزینه کرد، خود نخستین قربانی آن شد؛ از دولت روحانی گرفته تا بدنه دیپلماسی‌ای که سرمایه‌های ملی را پای توافقی ریخت که نه‌تنها «امتیاز ندادن» نبود، بلکه یک‌طرفه‌ترین توافق تاریخ معاصر ایران بود.
امروز عراقچیِ دولت چهاردهم باید دقیقاً از همین تجربه استفاده کند. او آن‌قدر در مسیر جدید خود دستاورد و فاصله‌گذاری مثبت دارد که نیازی به نزدیکی به لاشه متعفن برجام و بحث‌های پوسیده اسنپ‌بک و «ده سال جدا شدن از قطعنامه‌ها» ندارد. آن مسیر، مسیری بود که کشور را به پرتگاه کشاند، نه راه نجات. بنابراین به صلاح عراقچی و وزارت خارجه دولت چهاردهم است که این خط مرزی را شفاف نگه دارند؛ چراکه هرگونه بازتولید همان ادبیات تیم برجام، وزارت خارجه را دقیقاً در همان «چاهی که دولت حسن روحانی در آن گرفتار شد» می‌اندازد؛ جایی که خسارت‌های محض برجام، یکی پس از دیگری سرمایه‌های ملی را به‌کام خود برد. دیپلماسی امروز ایران نه نیازمند توجیه اشتباهات گذشته است و نه محتاج بازسازی چهره بانیان آن خسارت. راه صحیح، همان مسیری است که عراقچیِ جدید آغاز کرده؛ فاصله گرفتن صریح از برجام و برجامی‌ها، و حرکت بر محور عزت ملی و منافع واقعی کشور. اگرچه انتظار از عراقچیِ دولت چهاردهم این است که صریح و شجاعانه از مسیر جدید خود دفاع کند و مرزبندی‌اش با خطای بزرگ برجام را حفظ کند، اما اظهارات اخیر او درباره «10 سال جدا شدن از قطعنامه‌ها» و طرح این پرسش که «اگر برجام بد بود چرا از بازگشت به قبل ناراحتید؟» جای تأمل جدی دارد.
مشکل اصلی اینجاست که وقایع میدان، پاسخ روشن این پرسش را سال‌ها پیش داده است: دوران قبل از برجام یعنی دولت نهم و دهم با وجود همه فشارهایی که غرب از طریق تحریم به ایران وارد کرده بود، هیچ‌گاه کشور را در معرض آن سطح از فشارِ ترکیبی، تحریمِ مضاعف، بدعهدی مطلق غرب و در نهایت حمله نظامی مستقیم قرار نداد. اگر برجام «10 سال ما را از قطعنامه‌ها جدا کرد»، باید پرسید به چه قیمتی؟ و با چه نتیجه‌ای؟
در سال‌های پیش از برجام و حتی در اوج فشار غرب در سال‌های پایانی دولت احمدی‌نژاد فروش نفت ایران هیچ‌گاه به رقمی کمتر از یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز نرسید و شاخص‌های اقتصادی در وضعیت به مراتب بهتری در نسبت با دولت حسن روحانی قرار داشت. مضافا که نه‌تنها جنگی به کشور تحمیل نشد که حتی تهدیدات نیز بسیار کمتر از دوران ده‌ساله برجام بود.
برجام نه‌تنها قطعنامه‌ها را لغو نکرد بلکه با ایجاد یک بزنگاه حقوقیِ فریبنده، راه را برای بازگشت اتوماتیکِ همان قطعنامه‌ها با اراده یکجانبه آمریکا باز گذاشت. نتیجه چه شد؟ برجام نه تحریم‌ها را پایان نداد که منجر به تحریم‌های شدید‌تر شد. برجام نه‌تنها سایه جنگ را از کشور دور نکرد که در سال پایانی آن جنگ و حمله نظامی نیز به کشور تحمیل شد.
وقتی آمریکا نقض عهد کرد، نه‌تنها تحریم‌ها «برنگشت»، بلکه چند برابر شد. نه‌تنها امنیت کشور افزایش نیافت، بلکه در جنگ 12 روزه 1404 دشمن به‌طور مستقیم به تأسیسات حیاتی هسته‌ای ایران حمله کرد؛ واقعیتی که حتی دولت مسبب و مدافع برجام هم نتوانست انکار کند.
این کدام «10 سال دور شدن از قطعنامه‌ها»ست که در پایانش، ایران بیش از هر زمان دیگر تحریم شد و مورد حمله قرار گرفت؟ واقعیت روشن است: دوران پیش از برجام، با وجود سختی‌ها، دوره‌ای بود که ایران هنوز ابزارها و منافع ملی خود را به گرو نگذاشته بود؛ اما برجام با محدود کردن ظرفیت هسته‌ای و تعلیق بخش‌هایی از قدرت ملی، دست دشمن را برای فشار و حمله بازتر کرد. اینجاست که تفاوت عراقچیِ دولت چهاردهم با عراقچیِ برجام اهمیت پیدا می‌کند. امروز او در مسیری قرار دارد که تاکنون تفاوتی جدی با گذشته نشان داده؛ اما بازگشت به ادبیات توجیهیِ تیم برجام بزرگ‌ترین خطری است که می‌تواند این سرمایه را بسوزاند.
به صلاح وزارت خارجه و شخص وزیر این است که برجام و خسارت‌های آشکار آن را از محاسبات جدید خود حذف کند. دفاع از توافقی که ثمره‌اش «تحریم مضاعف + حمله نظامی مستقیم + بازگشت قطعنامه‌ها» بود، فقط یک نتیجه دارد: تکرار همان مسیر اشتباه دولت روحانی و افتادن دوباره در همان چاه خطرناک.
دیپلماسی امروز ایران نیازمند بازگشت به واقع‌بینی و اتکا به قدرت ملی است، نه احیای روایتی فرسوده که آزمونش را پس داده و کشور را آسیب‌پذیرتر کرده است.
وزیر امور خارجه در پاسخ به این مطالبه که آیا راکتور اراک به قبل از تحریم‌ها برگشت؟ گفت: بله؛ می‌توانست برگردد؛ الان دیگر نه! بعد از برجام اگر اراده‌اش را داشتیم چون تمام زیرساخت‌ها حفظ شده بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تکذیب بتن‌ریزی در منافذ حساس راکتور آب سنگین اراک گفت: اینکه می‌گویند اصلا بحث بتون در کار نبود. آن قلب راکتور که ما مشابه‌اش آن را داستیم در سوراخه‌های میله‌های سوخت بتن ریخته شده بود، غلاف‌ها و یدک‌هاش حفظ شده بود و اگر اراده‌ای بود می‌تونستیم دوباره آن را احیا کنیم اما به دلایلی این‌کار نشد. عراقچی با بیان اینکه راکتور اراک قرار بود مدرنیزه بشه و به شرایط بهتری ارتقا پیدا کند عنوان کرد: بحث اینها مفصل است و باید تا شب راجع به آن حرف بزنیم؛ من هم آمادگی دارم.
این قسمت از سخنان وزیر محترم امور خارجه نیز تامل‌برانگیز است. بتن‌ریزی در منافذ و قسمت‌های حساس راکتور آب سنگین اراک این راکتور که نقشی و قسمتی اساسی از صنعت هسته‌ای ایران را ایفا می‌کرد به طور کلی نابود کرد و در بازطراحی مورد اشاره نیز تنها پوشش و توجیهی از سوی برجامی‌ها برای اقناع افکار عمومی در موضوع نابودی این راکتور بود.
جدای از راکتور آب سنگین اراک و هزاران سانتریفیوژ و بخش‌های مهم صنعت هسته‌ای که در ازای هیچ در برجام به نابودی کشیده شد، صنعت هسته‌ای کشور و بسیاری از متخصیین و دانشمندان هسته‌ای کشور در سایه سیاست‌های ضد منافع ملی دولت حسن روحانی با رکود در این صنعت مواجه شدند.
عراقچی: الان با روسیه و چین در همکاری نزدیک هستیم
وی با بیان اینکه این چه دعوایی است که در کشور دارد انجام می‌گیرد گفت: ما الان با روسیه و چین در همکاری نزدیک هستیم؛ دشمنان برای اینکه این را بشکنند دارند این بازی‌ها را درمی‌آورند.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه مراقب دشمنان و مراقب انسجام ملی خود باشیم گفت: شما بهتر می‌دانید چه اتفاقاتی افتاد که ما رسیدیم به نقطه‌ای که جنگ شروع شد! حالا اینها را همین جا هم نمی‌شود صحبت کرد به هر حال مراقب توطئه دشمنان باشیم، چون مسائل بسیار کوچک بلافاصله در جامعه ما تبدیل می‌شود به دوقطبی بزرگ و این خواسته دشمنان است.
وی با بیان اینکه برای اینکه آیا جمهوری ایرانی در ان.پی.تی (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) بماند یا نه بحث‌های زیاد شده و همچنان هست گفت: تصمیم ما به حضور در این پیمان و تعهد به آن است: چون همچنان فتوای مقام معظم رهبری به حرام بودن استفاده از سلاح هسته‌ای را داریم.
وی با بیان اینکه این موضوعات مسائل احساسی نیست که احساسی تصمیم گرفته شود و یا در مورد آن مسائلی طرح شود گفت: این موضوعات نیاز به کار کارشناسی دارد.
وزیر امور خارجه در خصوص درخواست یکی از دانشجویان بر لزوم پیگیری آزادی دکتر محمدرضا بیضایی در ترکیه اظهارکرد: اسم و مشخصات آن زندانی در ترکیه بدهید تا پیگیری کنیم؛ چند زندانی در ترکیه داریم که به طور مرتب پیگیر کار آن هستیم، چند بار از طریق وزیر خارجه ترکیه و مقامات دیگر صحبت کردم و پیگیر هستیم آزاد شوند و نمی‌دانم اسمی که نام بردید بین آنها هست یا خیر.
وی در ادامه در پاسخ به مشکل اشتغال دانشجویان علوم سیاسی گفت: ما هر سال آزمون وزارت خارجه برگزار می‌کنیم و جذب داریم.
عراقچی در پاسخ به اظهارات دانشجوی خانمی که گفت «البته اگر پارتی‌بازی نباشد» عنوان کرد: بحث پارتی‌بازی مطرح نیست، آزمون را دولت برگزار می‌کند و چند سال گذشته هم جذب تعداد همکاران خانم بیشتر از آقایان بوده است.
وی در توصیه به مسئولان دانشگاه بوعلی سینا گفت: خوشحالم در این جمع بودم و توصیه می‌کنیم جلسه آینده را بسته بدون حضور رسانه‌ها برگزار کنید تا راحت‌تر صحبت کنم.