بزرگنمايي:

پیام فارس - همشهری / آسترازنکا از جمله اولین واکسن‌های تولید شده علیه کووید 19 بود که در سطح گسترده‌ای در دنیا از جمله بریتانیا و هند، تزریق شد و حالا این سوال مطرح است که آیا این واکسن نسبت به سایر واکسن‌های کرونا، بدتر و دارای عوارض بیشتری بوده است؟
دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی و مدرس ارشد بین المللی در این باره به چند نکته مهم اشاره کرده است و این که با وجود پذیرش مضرات احتمالی استفاده از واکسن دلایل مهم استفاده از آنها چه بوده است.
سوری با اشاره به اخبار منتشر شده طی روزهای اخیر درباره واکسن آسترازنکا به همشهری آنلاین می‌گوید: برخی خبرهای مربوط به این واکسن تایید کرده که تزریق آن امکان دارد خون را لخته و موجب کاهش پلاکت‌ها و نهایتا مشکلات قلبی عروقی در دریافت کنندگان واکسن به ویژه افراد زیر 50 سال شده باشد. این اخبار در بین ایرانی‌ها هم دست به دست می‌شود و نگرانی‌هایی را رقم زده است.
او ادامه می‌دهد: شرکت بریتانیایی ‌ـ ‌سوئدی تولیدکننده واکسن با همکاری دانشگاه آکسفورد بریتانیا و موسسه سرم هند واکسن آسترازنکا را تولید کرد و این واکسن از دسامبر 2020 میلادی در حال انجام تحقیقات بالینی فاز 3 بوده ‌است. آکسفورد-آسترازنکا، به‌صورت 2دوز نیم میلی‌لیتری در عضله دالی بازو، در افراد بالای 18 سال، تزریق می‌شود و دوز دوم هم 6 تا 12 هفته پس از دوز نخست.
به گفته این اپیدمیولوژیست، اثربخشی این واکسن در پیشگیری از ابتلا به موارد حاد کووید 19، پس از 22 روز از تزریق دوز اول، معادل 76 درصد عنوان شده و این اثربخشی پس از تزریق دوم به 81 درصد می‌رسد.
عوارض اولیه آسترازنکا
سوری با بیان این که آسترازنکا ایمنی بالایی داشته و اثرات جانبی آن مانند درد محل تزریق، سردرد و تهوع، ناچیز است که عموماً طی یک تا چند روز، رفع می‌شوند، ادامه می‌دهد: با این وجود، اثرات جانبی نادر از جمله آنافیلاکسی هم به‌ندرت مشاهده شده‌ است. در موارد بسیار نادر، ایجاد لخته خون (ترومبوز) نیز به میزان یک مورد در هر 100هزار تزریق، مشاهده شده ‌است. در مارس 2021 گزارش شد که در بین 34 میلیون تزریق در سراسر اتحادیه اروپا و بریتانیا 37 مورد لختگی خون خطرناک ناشی از تزریق این واکسن در استفاده‌کننده‌ها روی داده‌ است. واکسن‌هایی که در کشورمان برای مقابله با کروناویروس جدید استفاده کردیم را هم پایش نکرده‌ایم و کارآزمایی‌های انجام شده حتی برای واکسن‌هایی که در داخل کشور تولید شد، تکمیل نشد
او تاکید می‌کند: آسترازنکا از جمله اولین واکسن‌های تولید شده علیه کووید 19 بود که در سطح گسترده‌ای در بیش از 150 کشور، از جمله بریتانیا و هند، تزریق شد. حالا کار در بریتانیا به دادگاه کشیده شده و برخی برای این عوارض ادعای غرامت کرده‌اند. جنجال مطبوعاتی نیز به بزرگنمایی مسئله کمک کرده است. اما سؤال اینجاست که آیا این واکسن نسبت به سایر واکسن‌های کرونا، بدتر و دارای عوارض بیشتری بوده است؟
اضطراب ایجاد نکنیم
سوری با بیان این که در کارآزمایی‌های بالینی واکسن‌ها دو عامل اصلی شامل میزان اثربخشی و ایمنی اهمیت بیشتری دارد، عنوان می‌کند: مطالعات متعدد، واکسن فوق را هم از نظر اثربخشی و هم ایمنی از جمله واکسن‌های خوب دسته‌بندی کرده‌اند. از گزارش‌های ارائه شده هم مشخص شده که این عارضه لخته با افت پلاکت، در استفاده کنندگان این واکسن بسیار نادر و کلا 18 مرگ از میان 25 میلیون واکسینه‌شده ثابت شده است که به نسبت سایر واکسن‌ها به ویژه در شرایط اضطراری پاندمی وضعیت بدتری را نشان نمی‌دهد. به همین دلیل باید به تعارض منافع و رقابت‌های تجاری شرکت‌های بین‌المللی تولید واکسن توجه داشت و نباید نگرانی و اضطراب نادرست در بین کسانی که از این واکسن تزریق کرده‌اند ایجاد کرد.
او درباره تزریق این واکسن در ایران هم توضیح می‌دهد: در همان زمان اوج پاندمی و با شروع واکسیناسیون در ایران، استفاده از آسترازنکا برای افراد زیر 50سال که بیشترین گروه آسیب‌پذیر از این عارضه بودند محدود و حتی ممنوع شد، به همین دلیل نگرانی زیادی برای مردم کشورمان وجود ندارد. به لحاظ علمی هم باید توجه داشت که هیچ مداخله بیولوژیک، شیمیایی و غیرایمنی صددرصدی ندارد و حتی آب هم در شرایط خاصی می‌تواند فرد را مسموم کند. مهم مقایسه اثر مفید و ضرر یا تفسیر درست از سود و زیان استفاده از هر مداخله پزشکی و بهداشتی از جمله استفاده از واکسن‌هاست. این میزان عوارض ناچیز نمی‌تواند دلیلی برای رد آن یا شکایت علیه آن باشد.
واکسن‌های دیگر هم پایش نشدند
مدرس ارشد بین المللی به تنوع واکسن‌های ترزیق شده در کشور هم اشاره می‌کند و می‌گوید: البته ما واکسن‌هایی که در کشورمان برای مقابله با کروناویروس جدید استفاده کردیم را هم پایش نکرده‌ایم و کارآزمایی‌های انجام شده حتی برای واکسن‌هایی که در داخل کشور تولید شد، تکمیل نشد. فازهای 4 و 5 کارآزمایی‌ها هم یا انجام و یا گزارش نشدند. چه بسا میزان شکست واکسن یا عدم ایمنی و عوارض جانبی آنها بسیار بیشتر از آسترازنکا باشد، لذا قضاوت ما از عوارض ناشی از اغلب واکسن‌ها از روی جهل است و نمی‌توان گفت مثلا آسترازنکا در مقایسه با واکسن‌های مصرف شده یا تولید شده داخلی بهتر یا بدتر است. ضمن آن که باید توجه داشت که استفاده از واکسن در شرایط اضطرار بوده و چرخه کامل تولید واکسن نه برای آسترازنکا و نه واکسن مشابه دیگر طی نشده است.
درست مقایسه کنیم
این استاد اپیدمیولوژی به چند نکته درباره عوارض واکسن آسترازنکا هم اشاره و عنوان می‌کند: اول این که وجود و گزارش عارضه لخته شدن خون در استفاده‌کنندگان از واکسن آسترازنکا نمی‌تواند دلیلی برای ترجیح استفاده از سایر واکسن‌های باشد. دوم آنکه معمولا در شرایط اضطراری چون چرخه و فازهای کارآزمایی‌های بالینی واکسن کامل انجام نمی‌شود، ممکن است عوارض پیش‌بینی نشده بیشتری نسبت به موارد مشابه عادی مشاهده شود. وجود و گزارش عارضه لخته شدن خون در استفاده‌کنندگان از واکسن آسترازنکا نمی‌تواند دلیلی برای ترجیح استفاده از سایر واکسن‌های باشد
او ادامه می‌دهد: نکته سوم در دست نبودن اطلاعات عوارض ناشی از سایر واکسن‌ها به دلیل عدم انجام مطالعات کافی یا در اختیار نبودن یافته‌های مرتبط نمی‌تواند دلیلی بر بهتر بودن آن واکسن‌ها باشد و مقایسه واکسن‌ها باید در شرایط یکسان از نظر مطالعات، پیگیری‌ها و گزارش‌های معتبر علمی همه آنها باشد، چون در غیر اینصورت دچار خطا در استنتاج خواهیم شد.
سوری تاکید می‌کند: در این حوزه اولین اولویت نظام سلامت و دست‌اندرکاران بهداشت و درمان، رعایت اخلاق و حفظ منافع بیماران است و همچنین لزوم ادامه مطالعات مربوط به واکسن‌های تولیدشده و مصرف‌شده علیه کووید 19 در دوران حاد اپیدمی. مساله دارای اهمیت این که پذیرش مضرات احتمالی استفاده از واکسن، منطقی‌تر و علمی‌تر از قبول مرگ‌های روزانه چندصد نفری مردم در آن شرایط بوده است.