پیام فارس

آخرين مطالب

تقابل گفتمانی حافظ و غزالی بررسی شد علمي

تقابل گفتمانی حافظ و غزالی بررسی شد
  بزرگنمايي:

پیام فارس- این نشست با عنوان «جام می و خون دل» ظهر چهارشنبه با سخنرانی سیدمهدی زرقانی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

او گفت: اشارتی صریح در متن غزلیات حافظ دال بر تقابل گفتمانی با غزالی وجود ندارد؛ اما نشانه‌هایی هست که می‌توان از آن‌ها برای تبیین این تقابل سود جست. ویژگی سبکی حافظ چنین است که هر اشارت یا بخش زیادی از نشانه‌هایی که نشان‌دهنده متن‌های پیشین و مؤثر بر غزل اوست حذف می‌کند و با وجودی که شاعران بسیاری هستند که حافظ از آن‌ها تأثیر گرفته، اما کدهای زبان‌شناسی مانند نام شخص که مؤید این تأثیر باشد، دیده نمی‌شود.

زرقانی برای نشان‌دادن تقابل دو گفتمان حافظ و غزالی صرف‌نظر از اینکه این‌ها چقدر از هم یا برهم تأثیر داشتند، از دو کلیدواژه بهره گرفت: لذت و زیبایی دو کلید واژه محسوب می‌شود.

وی سپس با اشاره به اینکه تمرکزش در این بررسی بر «کیمیای سعادت» است، گفت: «غزالی لذت را به لذت‌های معنوی معطوف می‌کند و لذت‌های مادی و بدنی برای او حالت فرعی و آماده‌سازی دارد؛ او نمی‌تواند لذت‌های مادی را انکار کند چون او به نظام احسن معتقد است؛ بنابراین به این لذت‌ها جنبه فرعی و در خدمت چیز دیگر می‌دهد.

این استاد زبان و ادبیات فارسی اضافه کرد: معنادهی به جمال در نگاه غزالی ارتباطی با فعالیت‌های بدنمندانه‌ی ما ندارد و در نگاه او اصالت با زیبایی و لذت معنوی است. لذت و زیبایی مادی اگر نقش معین داشته باشد و در چارچوب شریعت باشد، مطلوب است.

وی ادامه داد: گفتمان غزالی مبتنی بر زهد است اما زهد به معنای ریاضت بدن، پرهیز از دنیا، اصالت روح و اصالت آخرت. او چنین تصویری از جمال ارائه می‌دهد و استعاره خون دلی که من برای معرفی گفتمان غزالی در بحث زیبایی و لذت انتخاب کردم، نشان می‌دهد که اگر با دستگاهی که او پیشنهاد می‌دهد پیش بروید، همیشه در حال زجرکشیدن و رنج کشیدن بدنی هستید. اما زهد غزالی به تعبیر حافظ زهد عبوس و ملال آور می‌شود؛ چون زیبایی بدنمندانه را کاملاً به حاشیه می‌برد یا موضع تندی در برابرش می‌گیرد.

تقابل گفتمانی حافظ و غزالی بررسی شد

استاد دانشگاه فردوسی مشهد در بخش دوم سخنان خود، به گفتمان حافظ پرداخت. او با تأکید بر این نکته که در روزگار حافظ گفتمان تصوف، به اوج و عمل رسیده است، گفت: حافظ نقطه‌ضعف این گفتمان را نشان می‌دهد؛ بنابراین تفسیری تازه از زندگی ارائه می‌کند که نقطه مقابل گفتمان کیمیای سعادت است.

زرقانی گفت: در زهد حافظانه بهره‌گیری تام‌وتمام از آنچه داریم و چشم و دل سیرشدن معنا پیدا می‌کند. او تعریف و تفسیر دیگری از زهد ارائه کرده که اتفاقاً خیلی بدنمندانه است. زهدی که اگر برای شما محدودیتی قائل می‌شود برای رسیدن به حتی لذت دنیایی بیشتر است نه لذت اخروی.

وی افزود: حافظ با غزالی که می‌گوید لذت دنیا را کنار بگذار تا لذت آن دنیا نصیبت بشود، موافق نیست. برعکس می‌گوید: ز میوه‌های بهشتی چه ذوق دریابد / کسی که سیب زنخدان شاهدی نگزید. حافظ در راستای بازگرداندن زیبایی و لذت بدنمندانه به زندگی انسان ایرانی چند کار انجام داده است، اول اینکه بر لذت مادی و محسوس در سرتاسر دیوان فراوان تمرکز کرده است و دوم لذت و زیبایی که در نگاه غزالی غیبتش حس می‌شود در دیوان حافظ بدنمندانه هم می‌شود.

این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: اتقافی که در دیوان افتاده چرخش نگاه از بدن (به مثابه امر شر و مرکز نفسانیات شیطانی و درنتیجه سامانه فکری بدن ستیزانه) به بدن به مثابه امر زیبا و قدسی‌شده و قابل احترام است. درواقع در دیوان حافظ زیبایی و لذت در هیئتی مطرح می‌شود که خواننده احساس می‌کند زیبایی و لذت فی‌نفسه گناه نیست و این درست نقطه مقابل نگاه غزالی است که با اصالت‌دادن بیش‌از حد به زیبایی معنوی و تقابل بدن و روح این حس را به خواننده می‌دهد که زیبایی و لذت به خودی خود و فی حد نفسه گناه است.

گفتنی‌ست، این نشست که از سلسله‌نشست‌های ماهانه‌ی مرکز حافظ‌شناسی-کرسی پژوهشی حافظ بود با همکاری اداره‌ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و مدیریت فرهنگی این دانشگاه برگزار شد.

لینک کوتاه:
https://www.payamefars.ir/Fa/News/269688/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

سرمقاله اعتماد/ نقاط قوت و ضعف ایران در جنگ 12 روزه اسراییل

کیهان: ایران در جنگ پیروز شد؛ مذاکره، نسخه نجات دشمن است

هشدارِ شیوع سرخک در بحبوحه سفرهای تابستانی در آمریکا

کاهش یک درصدی شاخص فرابورس در هفته‌ای که گذشت

مناسبت روز/ یکشنبه، 22 تیر ماه

سرمقاله کیهان/ بیانیه است یا دیکته اسرائیل و آمریکا؟!

سرمقاله هم میهن/ یک گزاره طلایی

جنگ 12 روزه و هوش مصنوعی

هشدار درباره ورود ویروس جدید به ایران/ علایم این بیماری ویروسی چیست؟

نرخ بیکاری جوانان بیش از 2 برابر بیکاری عمومی

بی‌سر و سامانی ساخت‌وساز

شرایط پرداخت بیمه بیکاری تغییر کرد

کاپیتان دوم خوزستانی‌ها در فجر

مراسم سوگواری ایام ماه محرم در نمازخانه بنیاد شهید و امور ایثارگران برگزار شد

اجرای طرح ملی «مسجد، کانون نشاط» در کانون‌های مساجد فارس

سرمقاله خراسان/ به دوگانه دیپلماسی و میدان پایان دهید

بیانیه شتاب‌زده؛ انتقاد نماینده مجلس ششم از بیانیه جبهه اصلاحات

سرمقاله دنیای اقتصاد/ تور حمایتی در شرایط جنگی

ثبت‌نام «وام ازدواج» 60 میلیونی فرزندان بازنشستگان کشوری آغاز شد

واژگونی خودرو در جاده کازرون به شیراز

توقیف کامیون حامل سوخت قاچاق در شهرستان مهر

آمار تب مالت در کشور و هشدار پوشش ناکافی واکسیناسیون در دام‌ها

صادرات حبوبات تا اطلاع ثانوی ممنوع شد

رکود در عرضه‌های اولیه

ایران جزء 10 کشور برتر تولیدکننده مرغ در دنیا

مدیرکل بنیاد شهید استان ایلام در سامانه سامد پاسخگوی جامعه هدف شد

هشدار هواشناسی درباره رگبار، رعدوبرق و باد شدید در 15 استان

چرا ایران اقدام به هدف قرار دادن موسسه وایزمن کرد؟

دوران تازه انتقام پوتین فرارسیده است؟

خاورمیانه با پ‌ک‌ک جدید به کدام سو می‌رود؟

تندروها دیپلماسی را پرهزینه کرده‌اند

مرز واقعی‌تر از این حرف‌هاست

آب آوردن مفصل، نشانه‌ای مهم از روماتیسم مفصلی در کودکان

فیروزآباد میزبان دوره منطقه‌ای آموزش اسکان اضطراری خواهران نجاتگر

نحوه صحیح نشستن روی زمین

پیش بینی قیمت دلار، طلا و سکه یکشنبه 22 تیر 1404

دو فشار بازار رمزارز به قیمت ارز و سکه

پیام واشنگتن برای متحدان و دشمنان

تندروها یا فریب جنگ روانی دشمن را خورده‌اند یا نیروهای این جنگ هستند

نقره‌داغ شکدم

روشی جدید برای جلوگیری از ریزش موی بیماران تحت شیمی‌درمانی

70 درصد علت قوز پشتی، پشت میز نشستن است

تحلیل تجارت نیوز از شاخص فلاکت کشور

جزئیات انتشار عرضه اوراق تبعی در بورس تهران

کواکبیان‌ها را از تاکسی پیاده کنید!

ما هم بنده خدا هستیم

انجام چند حرکت ورزشی برای اصلاح قوز

دستور معاون اول رئیس جمهور برای اصلاح نرخ پروازهای اربعین

گزارش شورای جهانی طلا درباره پایان احتمالی روزهای درخشان طلا

32 هزار تن گندم با نرخ تضمینی در شهرستان لارستان خریداری شد