چاپ

پیام فارس - آخرین بازمانده از نسل طلایی موسیقی محلی شیراز در روزهای اخیر برای همیشه خاموش شد. او که بر موسیقی محلی شیراز تسلط کافی داشت، با ذوقی سرشار، آوازها، ترانه‌ها، لالایی‌های مادران از کوچه و بازار و نغمه‌های محلی را جمع آوری می کرد و در مجالس و سینماها برای مردم اجرا می کرد. به واسطه نوع پوشش محلی که برای خود انتخاب کرده بود و در فیلم ها هم با همان کاراکتر ظاهر می شد، چهره هنری خاصی از او در اذهان مردم شیراز ثبت شده است.
بعد از انقلاب اسلامی، به جبهه‌های جنگ رفت و جانباز شد. با این همه به دلیل شرایط سنی، در دهه های اخیر کم کار شده بود.
عباس منتجم شیرازی ـ بازیگر، تهیه‌کننده و خواننده دهه 40 ـ که با خواندن ترانه‌های محلی معروف شد و در چند فیلم به ایفای نقش پرداخت. او 22 مرداد 1401 در 87 سالگی در اصفهان درگذشت.
گفته می‌شود که این هنرمند آخرین بازمانده از نسل طلایی موسیقی فارس بود؛ به همین جهت تصمیم گرفتیم با مهران بردیده ـ خواننده و محقق موسیقی محلی فارس ـ صحبتی درباره عباس منتجم شیرازی داشته باشیم.
در این زمینه بخوانید:
عباس منتجم شیرازی درگذشت
بردیده به خبرنگار ایران اکونومیست می‌گوید: تقریبا اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 دوره طلایی ظهور چهره‌هایی در موسیقی شیراز بود که پیش قراول آنها افرادی چون عباس منتجم شیرازی، استاد زنده یاد صمد بردیده یا صمد عقاب، اکبر زیگلری، غضنفر راستی و عباس فهندژ بودند. این افراد با گویش شیرازی ترانه‌هایی خلق کردند و در کنار اساتیدی همچون استاد ایرج سلطانی، رحیم فتحلی‌زاده و زنده یاد استاد حسین افشار بودند که آهنگسازی می‌کردند و این عزیزان می‌خواندند. اولین تصنیف‌ها و ترانه‌های شیرازی که با فناوری ضبط صدا، ثبت شد متعلق به این افراد و البته اقلیت‌های مذهبی ساکن شیراز بود؛ مثل شکر یا منوچهر شیرازی که کل هستی موسیقی شیرازی را در آن زمان در دست داشتند.
آشنایی بردیده با عباس منتجم به رابطه دوستانه عموی او (صمد بردیده) با این هنرمند فقید برمی گردد.
او در توضیحاتی دیگر می‌گوید: من سال‌ها به واسطه دوستی ایشان با عمویم، از کودکی در جوارشان بوده‌ام. ویژگی منحصر به فرد ایشان جمع‌آوری آوازها، ترانه‌ها، لالایی‌های مادران از کوچه و بازار و نغمه‌های محلی با ذوق خود بود. ایشان در دایره نوازی هم خیلی متبحر بودند و در کوچه‌های شیراز ترانه‌های محلی را با دایره می‌خواندند.
«گفته می‌شود آغاز کار ایشان به این صورت بوده که آن موقع‌ها روی برگه‌هایی آوازها و تصنیف‌ها را چاپ می‌کرده و مردم می‌خریده‌اند. پس از آن برای بازی و خواندن در چند فیلم دعوت می‌شود. کاراکتری که از او ساخته می‌شود، فردی است با لباس محلی، گیوه و لباس روستایی‌های قدیم که با همین کاراکتر هم جا می‌افتد؛ به نحوی که بعدا در فیلم‌ها، مجالس و اجراهایش با همین لباس‌ها می‌رود. همچنین گفته می‌شود که وقتی فیلم‌هایشان در سینما روی پرده بوده، خودش هم روی سن می‌رفته و با دایره می‌خوانده و می‌نواخته که مردم این کار را خیلی دوست داشته‌اند.»

پیام فارس

منتجم شیرازی بعدا به واسطه اشتغال فرزندانش به شهر اصفهان مهاجرت کرد و در همان جا ماند و همان جا هم دار فانی را وداع گفت.
از او سوال می‌کنیم که چرا منتجم شیرازی بعد از انقلاب اسلامی کم کار شد؟ پاسخ می‌دهد: پیش از انقلاب در تمام محافل موسیقی شیراز، بحث ایشان بود اما بعد از انقلاب به علت تحولات در فرهنگ و هنر، برخی با این تحولات کنار آمدند و برخی هم نه؛ البته ایشان سازگاری نشان دادند و تا حدی کار کردند ولی بالاخره سنشان بالا رفته بود و تنها در همان حیطه موسیقی محلی کار کردند.
این هنرمند همچنین در پاسخ به اینکه آیا منتجم شیرازی فقید، شاگردانی هم داشت؟ بیان می‌کند: آن زمان مانند اکنون نبود که مراکزی برای یادگیری موسیقی باشد و اگر هم آموزشی بود به صورت موروثی بود. البته خواهرزاده ایشان به نام ملک احمد لطف نژاد برای مدتی کارهای ایشان را دنبال کردند و مدتی هم فعالیت داشتند ولی به صورت محدود.
او ادامه می‌دهد: خود ما که نسل‌های بعدتر موسیقی محلی شیراز بودیم، به صورت پژوهشی به کارهای آن نسل مراجعه کردیم و الگو گرفتیم. خود من تمامی آوازهای محلی شیراز را جمع آوری، دسته بندی و ثبت کردم و از ایشان و کارهایشان بسیار الگو گرفتم. به هر حال منتجم شیرازی آخرین بازمانده از آن نسل طلایی موسیقی شیراز بود؛ چراکه همه بزرگان موسیقی فارس در دهه های گذشته فوت کردند. اکنون موسیقی شیرازی در انحصار چند نفر است که بعد از انقلاب ظهور و بروز کرده اند. متأسفم که بگویم تعداد افرادی که در این حیطه فعال هستند و بر نغمه‌های موسیقی شیرازی احاطه دارند، به انگشتان یک دست نمی‌رسند. من خیلی متأسفم که برای از بین رفتن این نسل فرهنگی کسی دغدغه‌ جدی ندارد؛ در حالی که با رفتن این چند نفر، کسانی که بر موسیقی شیرازی احاطه دارند به طور کلی پاک می‌شوند.
عباس منتجم شیرازی بازیگر، تهیه‌کننده و خواننده در دهه 1340 با خواندن ترانه‌های محلی معروف شد و در چند فیلم به ایفای نقش پرداخت.
این خواننده‌ی پیشکسوت موسیقی محلی فارس 22 مرداد 1401 در سن 87 سالگی در اصفهان درگذشت.
کتاب «از گشایش تا نوا» به کوشش فرشته اسدپناه، از زندگی‌نامه عباس منتجم شیرازی گردآوری شده‌ است.