چاپ

پیام فارس - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عارف دهقاندار| مقدمه - طی دهه‌های اخیر، ایران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه خاورمیانه، همواره در کانون توجه قدرت‌های غربی و رژیم صهیونیستی قرار داشته است. پس از آتش‌بس شکننده شکل گرفته میان ایران و اسراییل، به نظر می‌رسد که احتمالا شاهد اقدامات تهاجمی دیگری از سوی رژیم صهیونیستی با پشتیبانی امریکا علیه منافع ایران باشیم. اظهارات اخیر مقامات اسراییلی و سیگنال‌های ارتش این رژیم مبنی بر پایان عملیات زمینی در غزه، نشان از این دارد که آنها احتمالا بنا دارند که توان نظامی خود را برای مقابله با ایران متمرکز کنند. به نظر می‌رسد که هدف نهایی اسراییل و غرب، نه فقط محدود کردن توان هسته‌ای و موشکی ایران، بلکه ایجاد آشوب و بی‌ثباتی و درنهایت تجزیه ایران است.
آتش‌بس ظاهری و تمرکز استراتژیک اسراییل به ایران- اخیرا پس از آتش‌بس، نشانه‌هایی از تغییر رویکرد نظامی و استراتژیک رژیم صهیونیستی در سطح منطقه مشاهده شده است. پایان عملیات زمینی در نوار غزه و برنامه آنها برای توافق با حماس و عقب‌نشینی از نوار غزه، در نگاه اول یک تصمیم تاکتیکی به نظر می‌رسد که می‌تواند در واقع پوششی برای بازآرایی منابع نظامی و اطلاعاتی این رژیم به منظور تمرکز بر ایران باشد. آتش‌بس میان ایران و اسراییل بسیار شکننده است. این شکنندگی، احتمال اقدامات جدید علیه ایران را در حوزه‌های مختلف، از جمله نظامی، اطلاعاتی، سایبری و حتی سیاسی، به‌شدت افزایش می‌دهد، چراکه رژیم صهیونیستی هیچ‌گاه به آتش‌بس‌های گذشته خود پایبند نبوده است. اسراییل با آزادسازی منابع خود از درگیری‌های غزه، به دنبال این فرصت است که عملیات‌های پیچیده‌تری را علیه ایران طراحی و اجرا کند. این عملیات‌ها می‌توانند شامل حملات سایبری پیشرفته برای مختل کردن زیرساخت‌های حیاتی، ترورهای هدفمند دانشمندان هسته‌ای و فرماندهان ارشد نظامی و سیاسی و همچنین حمایت مالی و لجستیکی از گروه‌های مخالف داخلی برای ایجاد ناآرامی و بی‌ثباتی باشند تا به عبارتی کار ناتمام را تمام کنند. علاوه بر این، تحلیلگران برجسته روابط بین‌الملل همچون جان مرشایمر معتقدند که هدف نهایی اسراییل فراتر از محدود کردن برنامه هسته‌ای یا توان موشکی ایران است.
این رژیم، با حمایت ضمنی یا آشکار ایالات‌متحده و برخی کشورهای اروپایی، به دنبال تضعیف ساختار سیاسی و سرزمینی ایران از طریق ایجاد آشوب داخلی و فروپاشی انسجام ملی است. البته مرشایمر در مصاحبه خود صریحا اشاره می‌کند که توانمندی‌های نظامی ایران، به‌ ویژه موشک‌های بالستیک، کروز و هایپرسونیک، که قادر به هدف قرار دادن پایگاه‌های نظامی امریکا و اسراییل در منطقه و حتی زیرساخت‌های حیاتی مانند میادین نفتی و بنادر کلیدی هستند، به عنوان مانعی جدی در برابر هرگونه اقدام نظامی مستقیم عمل می‌کنند و در جنگ اخیر نیز موشک‌های ایران مخصوصا در روزهای پایانی معادلات را به شکل قابل توجهی تغییر دادند. این توانمندی‌ها، نشان می‌دهند که هرگونه تجاوز نظامی به خاک ایران می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای دشمنان به همراه داشته باشد. با این حال، اسراییل و متحدانش ممکن است توام با رویارویی مستقیم، از ابزارهای غیرمستقیم نیز مانند جنگ اقتصادی، عملیات اطلاعاتی و تحریک تنش‌های قومی و تجزیه‌طلبانه برای پیشبرد اهداف خود استفاده کنند. این نشان‌دهنده برنامه کلان‌تر اسراییل است که هدف آن تغییر نظم منطقه‌ای و تبدیل ایران به کشوری ضعیف، متشتت و ناتوان از ایفای نقش قدرت منطقه‌ای است.
بازار
طرح‌های کلان غرب و اسراییل برای بی‌ثباتی و تجزیه ایران: قدرت‌های غربی، به ‌ویژه رژیم صهیونیستی از مدت‌ها پیش برنامه‌های بلندمدتی برای تضعیف ایران طراحی کرده‌اند. این برنامه‌ها، که در اسناد راهبردی و تحلیل‌های مراکز پژوهشی غربی نیز قابل ردیابی هستند، با هدف ایجاد بی‌ثباتی داخلی، از هم پاشیدن انسجام ملی و درنهایت تجزیه ایران به مناطق کوچک‌تر و ضعیف‌تر طراحی شده‌اند. استراتژی اصلی این قدرت‌ها، تحریک تنش‌های قومی، مذهبی و سیاسی در داخل ایران است تا با ایجاد درگیری‌های داخلی، دولت مرکزی را تضعیف کرده و زمینه را برای فروپاشی ساختارهای حکومتی فراهم کنند. این رویکرد شباهت زیادی به تجربه‌های تلخ برخی کشورهای منطقه مانند سوریه، لیبی و لبنان دارد، جایی که مداخلات خارجی، حمایت از گروه‌های مسلح و فشارهای اقتصادی منجر به فروپاشی ساختارهای حکومتی و اجتماعی شد و این کشورها را به ورطه هرج ‌و مرج و جنگ داخلی کشاند. یکی از ابزارهای کلیدی در این استراتژی، ترورهای هدفمند است. اسراییل با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، ازجمله هوش مصنوعی، پهپادهای مجهز به تسلیحات دقیق و عملیات‌های سایبری، از پیش از آغاز جنگ، بارها فرماندهان نظامی و دانشمندان ایرانی را هدف قرار داده است. نمونه بارز این اقدامات، ترور شهید محسن فخری‌زاده، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان هسته‌ای ایران، بود که این مسیر در جنگ اخیر نیز ادامه یافت و اسراییل با بهره‌گیری از شیوه‌های تروریستی اقدام به ترور بسیاری از فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان ایرانی نمود و در انجام این کارها از ابزار‌هایی همچون هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین بهره گرفت. با وجود این تهدیدات، ایران از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است که تحقق این طرح‌ها را دشوار می‌سازد. هویت ملی قوی، که ریشه در تاریخ و فرهنگ چند‌هزارساله دارد، همراه با ساختار حکومتی متمرکز و نهادهای نظامی و امنیتی منسجم، ایران را از تبدیل شدن به کشوری شکننده مانند نمونه‌های مذکور مصون نگه داشته است. در جنگ اخیر شاهد بودیم که باوجود ترور بسیاری از فرماندهان ارشد نظامی، تنها طی چند ساعت، افراد جایگزین مشخص و در همان شب عملیات رژیم صهیونیستی، ایران حملاات خود را علیه اسراییل آغاز نمود. توان موشکی ایران در این نبرد نشان داد که ایران توانایی زدن ضربات قابل‌توجهی را به رژیم دارد و هدف قرار دادن مراکز حساس رژیم به ویژه در تل آویو و حیفا نشان داد که جنگ علیه ایران، هزینه‌های سنگینی برای اسراییل دارد. علاوه بر این، وحدت نسبی میان اقوام و مذاهب مختلف در ایران، که در برهه‌های حساس تاریخی مانند جنگ تحمیلی به خوبی نمایان شده است، مانعی دیگر در برابر طرح‌های تجزیه‌طلبانه است. انسجام ملی شکل گرفته پس از تجاوز رژیم صهیونیستی نشان داد که مردم ایران حتی باوجود اختلاف‌نظرها و داشتن رویکردهای متفاوت نسبت به حاکمیت، اما در بزنگاه هجوم خارجی، همه یک‌صدا در دفاع از هویت و کیان ملی در کنار حاکمیت مستقر قرار می‌گیرند.
راهکارها و جمع‌بندی: برای خنثی کردن طرح‌های اسراییل و غرب، ایران باید ترکیبی از اقدامات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی را با دقت و هماهنگی در پیش بگیرد تا مانع از ماجراجویی‌های مجدد از سوی اسراییل شده و از تهدیدات فزاینده مصون بماند. یکی از مهم‌ترین اقدامات، بازنگری در دکترین هسته‌ای و خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است. حملات اسراییل و امریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران و عدم محکومیت آن ازسوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مواضع خصمانه رافائل گروسی نشان داد که ادامه عضویت ایران در این معاهده هیچ سودی برای ایران ندارد. علاوه بر این، تقویت توان موشکی به عنوان ستون اصلی بازدارندگی باید در اولویت قرار گیرد. مرشایمر نیز بر این نکته تاکید دارد که توان موشکی ایران، شامل موشک‌های بالستیک، کروز و هایپرسونیک، بزرگ‌ترین عامل بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی است. این موشک‌ها، که قادر به هدف قرار دادن پایگاه‌های نظامی دشمنان و زیرساخت‌های حیاتی منطقه هستند، می‌توانند هرگونه تجاوز مجدد از سوی اسراییل را با هزینه‌ای سنگین برای آنها همراه کنند. بنابراین، سرمایه‌گذاری مداوم در توسعه و به‌روزرسانی این توانمندی‌ها ضروری است. همزمان، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، تسلیحات بیولوژیک، شیمیایی، می‌تواند بازدارندگی ایران را به سطحی بالاتر ارتقا دهد و مانع از اقدامات بعدی اسراییل گردد. همچنین بازسازی توان پدافندی می‌بایست در دستور کار مسوولان قرار گیرد. در بعد داخلی، تقویت انسجام ملی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایران باید با کاهش شکاف‌های اجتماعی و قومی و تقویت همبستگی داخلی، مانع از سوءاستفاده دشمنان از تنوع‌های فرهنگی و قومی شود. این امر مستلزم سیاست‌های فراگیر، توجه به مطالبات عمومی و ایجاد اعتماد میان دولت و ملت از طریق شفافیت و پاسخگویی است. در عین حال، در حوزه بین‌المللی، جلب حمایت نظامی و دیپلماتیک قدرت‌های شرقی مانند چین می‌تواند معادلات را تغییر دهد. گسترش همکاری‌های نظامی با چین، می‌تواند به عنوان اهرمی در برابر غرب عمل نماید. البته نباید این نکته را از ذهن دور نگه داشت که با توجه به تنهایی استراتژیک ایران، نبایستی روی کمک‌های خارجی حساب ویژه‌ای باز نمود و کماکان بایستی خودیار عمل کرد. درنهایت، برای مقابله با ابزارهای غیرمستقیم دشمن مانند ترورهای هدفمند، ایران باید استراتژی بازدارندگی متقابل را با جدیت اجرا کند. استفاده از فناوری‌های پیشرفته و عملیات‌های اطلاعاتی برای شناسایی عوامل نفوذی و خنثی‌سازی تهدیدات، همراه با پاسخ‌های متقابل و هدفمند به اقدامات اسراییل، می‌تواند هزینه این عملیات‌ها را برای دشمن افزایش دهد. این پاسخ‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که پیام روشنی از عزم ایران برای دفاع از منافع خود به دشمنان منتقل کنند و فضای امن را برای مقامات اسراییلی و دانشمندان آنها ناامن سازند،چرا‌که تنها راه بازدارندگی در برابر ترورهای هدفمند رژیم، مقابله به مثل است. ترکیب این راهکارها، می‌تواند ایران را در برابر توطئه‌های پیچیده اسراییل و غرب مصون نگه دارد و معادلات را به نفع ایران تغییر دهد. اجرای این اقدامات نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، عزم ملی و هماهنگی میان تمامی بخش‌های حاکمیتی و جامعه است تا ایران بتواند از این برهه حساس با سربلندی عبور کند.