چاپ

پیام فارس - به گزارش خبرآنلاین نسرین پرویزی معاون واژه گزینی فرهنگستنان زبان فارسی به روزنامه جوان گفت: علاوه‌بر این، برخی واژه‌هایی که وارد بدنه زبانی شده‌اند، فارسی‌شده هستند؛ مثل اتوبوس، تاکسی، رادیو، تلویزیون و فیلم که دیگر جزو بدنه زبان فارسی تلقی شده و بیگانه محسوب نمی‌شوند و با آنها واژه‌های تلفیقی مثل فیلمنامه و تاکسیرانی ساخته‌شده و اینها در بدنه زبان فارسی جای گرفته‌اند.
فرهنگستان، برخی واژه‌ها را معادل‌گزینی نمی‌کند، چون برای برخی واژه‌ها امکان این کار وجود ندارد یا بعضاً مثل واژه «وب» به‌قدری کوتاهند که جایگزین آنها جا نمی‌افتد؛ پس، از همان‌ها بهره می‌گیریم و با عناصر مختلف زبان فارسی واژگانی همچون وب‌نویس، وب‌نوشت، وب‌نشست و وبگاه را با آنها می‌سازیم.
بنابراین، فرهنگستان ابتدا بررسی می‌کند واژه‌ای که وارد بدنه زبان فارسی می‌شود، چقدر در نحو و زبان فارسی تأثیر دارد و به صلاح است که آن را بپذیرد یا نه! تا جای ممکن تلاش می‌کند واژه‌سازی کند، در غیر این صورت، آن را وارد ساخت واژه فارسی کرده و از آن استفاده می‌کند. چه چیزی واژه‌گزینی را جذاب و جالب کرده‌است؟
واژه‌گزینی فرآیندی بسیار شیرین است؛ چون در این فرآیند باید ریشه‌یابی و بر اساس آن معادل‌گزینی کرد. خیلی اوقات در واژه‌سازی از عناصر زبان‌های باستانی خودمان استفاده می‌کنیم؛ برای مثال در کلمه ترابری، «تَرا» پیشوند باستانی از زبان‌های گذشته ما به‌معنای «آن سوتر رفتن» است که با آن ترابری (ترا+بری) و ترابرد (ترا+برد) را با فعل بردن ساخته‌ایم؛ یا «پاد» که در حوزه‌های مختلف به‌جای «ضد» به‌کار می‌رود و ما تفاوت‌هایش با ضد را درنظر می‌گیریم؛ مثل پدافند (پد+آفند به‌معنی ضدحمله). برخی اوقات واژه بیگانه را می‌شکنیم و عناصرش را بررسی و نیز عناصر مرده یا کم بسامد را احیا می‌کنیم، یا از گویش‌های مختلف واژه‌هایی را می‌گیریم و وارد زبان فارسی می‌کنیم. واژه‌گزینی به‌نوعی علمی است که با همه این حوزه‌ها همچون زبان‌شناسی و ریشه‌شناسی ما را مرتبط می‌کند و هر یک شیرینی خاصی دارد و اساتید با چشیدن همین شیرینی که قریب به 30 سال است با ما همکاری می‌کنند.
برخی واژه‌گزینی‌ها را مسخره می‌کنند؛ این شوخی‌ها و تمسخرها از کجا ریشه می‌گیرد؟
بعضاً شوخی‌هایی را با فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌کنند و واژه‌هایی را به آن نسبت می‌دهند؛ مثل، کاربرد «درازآویز زینتی» برای کراوات یا «کش‌لقمه» برای پیتزا و امثال اینها که واقعی نیست. البته ما معتقدیم پشت هر شوخی یک مسئله جدی نهفته است و نشان می‌دهد اهالی زبان به واژه‌گزینی توجه کرده‌اند. این شوخی‌ها همیشه و از زمان فرهنگستان اول وجود داشته و حتی نویسندگانی در گذشته به آن معترض بوده‌اند. برای مثال، صادق هدایت دراین‌باره متن نوشته (مثلاً پایان‌نامه، پزشک و ناو مورد تمسخر هدایت قرار می‌گیرند؛ ولی امروز جاافتاده‌اند) یا تقی‌زاده از واژه‌گزینی به تخریب تعبیر کرده‌است.
گاهی در مقابل واژه‌گزینی‌ها مقاومت می‌شود، با وجود این کار، واژه‌های جدید به کجا می‌رسد؟
واژه‌گزینی برای نسل بعد می‌تواند مؤثر باشد. ما برحسب عادت واژه‌هایی را به‌کار می‌بریم که ترک‌کردن آنها سخت است، اما وقتی واژه‌گزینی‌ها وارد متون و در رسانه‌ها منعکس شود و بچه‌ها از ابتدا با کتاب درسی آنها را تحصیل کنند در ذهنشان واژه‌هایی می‌نشیند که در درس‌هایشان آنها را خوانده‌اند. برای مثال، در حوزه زبان‌شناسی، واژگانی مثل واج و واج‌شناسی غریب است و معمول فارسی‌زبانان نیست، اما بچه‌ها با آنها بزرگ می‌شوند! در هر حوزه‌ای اگر واژه را به بچه‌ها یاد دهیم، با آنها بالا می‌آیند؛ بنابراین، امیدواریم کتاب‌های مدارس و دانشگاه‌ها به‌قدری همسان و یکدست شوند که بچه‌ها با ورود به دانشگاه دچار گسست فرهنگی نشوند و این‌طور نباشد که در مدرسه فارسی واژه را یاد بگیرند و در دانشگاه مجبور به استفاده از معادل غیرفارسی آن شوند. امروز، واژه‌های زیست‌شناسی مثل گلبرگ و کاسبرگ که در فرهنگستان اول برای اصطلاحات علمی، واژه‌گزینی شده‌اند و پیش از آن معادل فرانسوی‌شان کاربرد داشت، جاافتاده‌اند و کاربرد دارند؛ همچنین است درباره واژه فرودگاه که دیگر کسی به آن «ایرپورت» نمی‌گوید.
21302
کد خبر 2064319