پیام فارس - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
موسی موحد| سفر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به عربستان سعودی و قطر که امروز شنبه و پیش از دور چهارم احتمالی مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و در آستانه سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه انجام می‌شود، نشانه‌ای از تحرک دیپلماتیک تهران برای مدیریت تحولات منطقه‌ای و پیشبرد منافع ملی است.
این سفر که با دیدار با مقامات ارشد ریاض و حضور در اجلاس گفت‌وگوی ایران و جهان عرب در دوحه همراه شده، بی‌شک اهدافی چندوجهی را دنبال می‌کند. منابع العربی‌الجدید گزارش داده‌اند عراقچی در ریاض درباره تحولات فلسطین، جنگ غزه، لبنان، یمن و سوریه با مقامات سعودی گفت‌وگو خواهد کرد و آنها را در جریان مذاکرات تهران-واشنگتن قرار خواهد داد. اما حضور مسئول سیاست خارجی ایران در ریاض و دوحه با سه هدف مشخص صورت می‌گیرد؛ مدیریت تحولات منطقه‌ای با بهره‌گیری از ظرفیت کشورهای عربی، پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با استفاده از پتانسیل منطقه‌ای و هشدار درباره موضوعات حساس مانند جعل نام خلیج فارس و ادعای مخرب درباره جزایر سه‌گانه ایرانی.
مدیریت تحولات منطقه‌ای با بهره‌گیری از ظرفیت کشورهای عربی
ایران در سال‌های اخیر با تقویت روابط با کشورهای عربی، به‌ویژه پس از توافق 2023 با عربستان سعودی، رویکردی عمل‌گرایانه برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای اتخاذ کرده است. سفر عراقچی به ریاض و دوحه فرصتی برای هماهنگی با این کشورها در موضوعات کلیدی مانند جنگ غزه، بحران لبنان، تحولات یمن و ناآرامی‌های سوریه فراهم می‌کند. منابع العربی‌الجدید تأکید کرده‌اند عراقچی در گفت‌وگو با مقامات سعودی بر توقف تجاوزات اسرائیل و پایان فاجعه انسانی در غزه تمرکز خواهد داشت.
این رویکرد نه‌تنها با هدف کاهش تنش‌های منطقه‌ای انجام می‌شود، بلکه تلاشی برای جلب حمایت کشورهای عربی در برابر سیاست‌های تهاجمی تل‌آویو است. ایران از شکاف فزاینده میان واشنگتن و تل‌آویو، به‌ویژه پس از اظهارات اخیر ترامپ درباره اولویت دیپلماسی بر اقدام نظامی، بهره‌برداری می‌کند. بنیامین نتانیاهو که خواستار نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران است، با رویکرد عمل‌گرایانه‌تر ترامپ در تضاد قرار دارد. تهران با تقویت روابط با ریاض و دوحه که روابط نزدیکی با آمریکا دارند، می‌کوشد ابتکار عمل را در معادلات منطقه‌ای به دست گیرد. ایران پیشنهادهایی برای کاهش تنش در غزه ارائه کرده که مورد استقبال قطر قرار گرفته است. این دیپلماسی با هدف ایجاد جبهه‌ای متحد علیه سیاست‌های اسرائیل، به تهران امکان می‌دهد نقش محوری‌تری در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای ایفا کند.
علاوه بر این، ایران از ظرفیت قطر به‌عنوان میانجی در مذاکرات غزه و لبنان بهره می‌برد. دوحه که میزبان رهبران حماس است، نقشی کلیدی در میانجیگری میان اسرائیل و گروه‌های فلسطینی دارد. حضور عراقچی در اجلاس گفت‌وگوی ایران و جهان عرب در قطر، فرصتی برای تقویت این همکاری‌هاست. به گفته اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، این سفر در راستای سیاست اصولی تهران برای گسترش روابط با همسایگان است. ایران با این تحرکات، نه‌تنها به دنبال کاهش تنش‌های منطقه‌ای است، بلکه می‌کوشد با جلب حمایت کشورهای عربی، فشارهای آمریکا و اسرائیل را خنثی کند.
پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با استفاده از پتانسیل کشورهای عربی
هدف دوم سفر عراقچی، آماده‌سازی زمینه برای مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در عمان است. منابع العربی‌الجدید تأیید کرده‌اند عراقچی پیش از سفر به قطر، مقامات سعودی را در جریان تحولات مذاکرات تهران-واشنگتن قرار خواهد داد. این اقدام نشان‌دهنده تلاش ایران برای جلب حمایت کشورهای عربی در مذاکرات هسته‌ای است. عربستان و قطر، به‌عنوان بازیگران کلیدی خلیج فارس با روابط نزدیک به واشنگتن، می‌توانند نقش میانجی یا حامی غیرمستقیم ایران را ایفا کنند. اظهارات اخیر ترامپ درباره تمایل به «تعامل و همکاری با ایران» نشان‌دهنده فضای مساعد برای دیپلماسی است و ایران قصد دارد از آن بهره‌برداری کند. لذا تهران با اطلاع‌رسانی به ریاض و دوحه، به دنبال ایجاد اجماع منطقه‌ای در حمایت از مذاکرات است. این رویکرد به‌ویژه در برابر فشارهای کنگره آمریکا و نتانیاهو که خواستار نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران هستند، اهمیت دارد.
تهران می‌داند حمایت کشورهای عربی می‌تواند به کاهش فشارهای آمریکا کمک کند. به عنوان مثال، سفر اخیر خالد بن سلمان، وزیر دفاع سعودی به تهران تصدیق‌کننده تمایل ریاض به ایفای نقش در کاهش تنش‌های منطقه‌ای است. از این رو است که ایران با بهره‌گیری از این پتانسیل، می‌کوشد مذاکرات را به سمت توافقی هدایت کند که هم حقوق هسته‌ای‌اش را حفظ کند و هم تحریم‌ها را کاهش دهد. همچنین حضور عراقچی در اجلاس دوحه فرصتی برای گفت‌وگو با نخبگان جهان عرب و تقویت موضع ایران در مذاکرات است. قطر، به‌عنوان میانجی دیرینه در مذاکرات منطقه‌ای، می‌تواند پیام‌های ایران را به طرف آمریکایی منتقل کند. به گفته منابع العربی‌الجدید، عمان بیانیه‌ای درباره دور چهارم مذاکرات صادر خواهد کرد که نشان‌دهنده هماهنگی میان تهران، مسقط و دوحه است. ایران با این دیپلماسی چندجانبه، نه‌تنها مذاکرات را مدیریت می‌کند، بلکه با جلب حمایت منطقه‌ای، جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری مسئول تقویت می‌کند.
هشدار درباره موضوعات حساس و حفظ ثبات منطقه‌ای
سفر عراقچی به ریاض و دوحه همچنین فرصتی برای هشدار درباره موضوعات حساسی مانند احتمال جعل نام خلیج فارس و ادعاهای محتملی درباره جزایر سه‌گانه ایران (ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک) است. هرچند استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، گزارش‌ها درباره قصد ترامپ برای تغییر نام خلیج فارس را تکذیب کرده و خود رئیس‌جمهور آمریکا نیز اعلام کرده تصمیمی در این باره نگرفته و به دنبال جریحه‌دارکردن احساسات کسی نیست، اما ایران همواره این قبیل موضوع‌ها با محوریت تمامیت ارضی و منافع و امنیت ملی را جدی تلقی می‌کند. عراقچی پیش‌تر در واکنش به این گزارش‌ها، آن را «اقدامی خصمانه علیه ملت ایران» خواند و تأکید کرد چنین اقداماتی به ضرر ثبات منطقه‌ای است.
در نتیجه چنین به نظر می‌رسد که یکی از اهداف ضمنی سفر امروز وزیر امور خارجه کشورمان، گفت‌وگو با مقامات سعودی و قطری، درباره ضرورت حفظ نام تاریخی خلیج فارس و مانورندادن روی موضوعات حساسی مانند جزایر سه‌گانه ایرانی خواهد بود، زیرا این مباحث تنش‌زا، نه‌تنها به هویت ملی ایران، بلکه به ثبات روابط با کشورهای عربی آسیب خواهد زد. تهران معتقد است تحریک احساسات ملی‌گرایانه از طریق تغییر نام خلیج فارس یا طرح ادعاهای ارضی، به سود هیچ‌یک از کشورهای منطقه نیست. به گزارش العربی‌الجدید، عراقچی در ریاض درباره هماهنگی برای پایان‌دادن به تجاوزات اسرائیل گفت‌وگو خواهد کرد، اما این فرصت را نیز برای گوشزد‌کردن خطرات اقدامات تحریک‌آمیز، مانند طرح موضوع جزایر سه‌گانه مغتنم می‌شمارد.
این هشدارها در آستانه سفر ترامپ به عربستان، قطر و امارات اهمیت بیشتری می‌یابد. ایران می‌داند چنین اقداماتی می‌تواند به افزایش تنش‌ها و تضعیف همکاری‌های منطقه‌ای منجر شود. به گفته بقائی، سیاست ایران تقویت روابط با همسایگان است و این سفر فرصتی برای تأکید بر لزوم احترام متقابل به حاکمیت و تاریخ منطقه است. تهران با این دیپلماسی، نه‌تنها از منافع ملی خود دفاع می‌کند، بلکه به کشورهای عربی یادآور می‌شود ثبات منطقه‌ای در گرو همکاری و پرهیز از اقدامات تحریک‌آمیز است.
در مجموع سفر عراقچی به عربستان و قطر، در آستانه مذاکرات هسته‌ای و سفر ترامپ، نشان‌دهنده دیپلماسی فعال ایران برای مدیریت تحولات منطقه‌ای، پیشبرد مذاکرات و حفظ ثبات است. تهران با بهره‌گیری از ظرفیت کشورهای عربی، شکاف میان واشنگتن و تل‌آویو را به فرصتی برای تقویت جایگاه خود تبدیل کرده است. این سفر، با تمرکز بر هماهنگی منطقه‌ای، حمایت از مذاکرات و هشدار درباره موضوعات حساس، ایران را به‌عنوان بازیگری مسئول و تأثیرگذار معرفی می‌کند که قادر است معادلات منطقه را به نفع صلح و ثبات هدایت کند.
بازار
![]()