چاپ

پیام فارس - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بخش‌‌‌هایی از پاکستان و کشمیر تحت کنترل پاکستان بامداد چهارشنبه مورد حملات موشکی متعدد هند قرار گرفت که در آن حداقل هشت نفر، از جمله یک کودک سه‌ساله، جان باختند.
بازار
«عابد حسین» در تحلیلی برای الجزیره نوشت، ارتش پاکستان اعلام کرد که موشک‌‌‌های هند شش شهر را مورد حمله قرار داد. این شامل چهار مکان مختلف در استان پنجاب بود. این همچنین اولین باری بود که هند از زمان جنگ 1971 با پاکستان، پرجمعیت‌‌‌ترین ایالت این کشور را هدف قرار می‌‌‌داد. دو مکان باقی مانده که هدف قرار گرفتند، «مظفرآباد» و «کوتلی» بودند که هر دو در کشمیر تحت کنترل پاکستان قرار دارند.
هند ادعا کرد که «عملیات سیندور» 9 مکان با «زیرساخت‌‌‌های تروریستی» را هدف قرار داده است. پاکستان در پاسخ، جت‌‌‌های خود را به پرواز درآورد و ادعا کرد که پنج هواپیمای هندی را سرنگون کرده است؛ ادعایی که هند هنوز به آن پاسخی نداده است. حمله هند 15 روز پس از حمله مرگبار به گردشگران در شهر زیبای پَهَلگام در کشمیر تحت کنترل هند در 22 آوریل رخ داد که هند گروه‌‌‌های مسلحی را که ادعا می‌‌‌کرد توسط پاکستان حمایت می‌‌‌شوند، مسوول آن دانست. اسلام‌‌‌آباد هرگونه نقشی در آن حمله را رد کرد. اکنون، این همسایگان مسلح به سلاح هسته‌‌‌ای در آستانه یک درگیری نظامی تمام‌‌‌عیار قرار دارند. لازم به ذکر است که نیروهای هندی عملیات نظامی خود را «سیندور» می‌‌‌نامند که اشاره‌‌‌ای است به رنگ قرمزی که زنان هندو پس از ازدواج به موهای خود می‌‌‌زنند. این رنگ به ماهیت وحشتناک حمله تروریستی دو هفته پیش اشاره دارد که در آن بسیاری از زنان شاهد کشته شدن شوهران خود در مقابل چشمانشان بودند.
هند کدام مناطق پاکستان را هدف قرار داد؟
سخنگوی ارتش پاکستان، سپهبد احمد شریف چودری، در یک کنفرانس خبری بامداد چهارشنبه گفت که موشک‌‌‌های هند چهار مکان در پنجاب و دو مکان در کشمیر تحت کنترل پاکستان را هدف قرار دادند. این حمله حدود ساعت 1 بامداد چهارشنبه رخ داد. بزرگ‌ترین حمله در «احمدپور شرقیه»، در نزدیکی شهر بهاولپور در پنجاب به وقوع پیوست. به گفته چودری، یک مسجد مورد اصابت قرار گرفت و پنج نفر، از جمله یک دختر سه ساله، کشته شدند. حملات دیگری در شهر «موریدکه»، روستایی در نزدیکی شهر سیالکوت، و «شکر گره»، همگی در پنجاب رخ داد. دو مکان در کشمیر تحت کنترل پاکستان - مظفرآباد و کوتلی - نیز مورد اصابت قرار گرفتند و دو مسجد ویران شدند. اگرچه آمارهای ضد و نقیضی از تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها منتشرشده است اما گزارشگر الجزیره به نقل از مقامات پاکستانی نوشت که یک دختر 16 ساله و یک پسر 18 ساله در میان کشته‌‌‌شدگان این حملات بودند. سخنگوی ارتش پاکستان هم افزود که در مجموع هشت پاکستانی کشته و 35 نفر در این حمله زخمی شدند. استان پنجاب وضعیت اضطراری اعلام کرد و بیمارستان‌‌‌ها و نیروهای امنیتی در آماده‌‌‌باش کامل قرار گرفتند و مدارس بامداد چهارشنبه تعطیل شدند.
بلافاصله پس از حملات هند، مقام‌های پاکستان، چه سیاسی و چه نظامی، اعلام کردند که این کشور نیروهای دفاعی خود را وارد کارزار کرده و جنگنده‌هایش «در هوا» هستند. شهباز شریف، نخست‌‌‌وزیر، در پستی در ایکس نوشت که پاسخی به هند «در راه است». بعید نیست زمانی که شما این گزارش را می‌خوانید، پاکستان هم دست به مقابله به مثل زده و مناطقی را در هند هدف قرار داده باشد. به هر روی، در اوایل بامداد چهارشنبه، پاکستانی‌‌‌ها ادعاهای متعددی مطرح کردند، از جمله سرنگونی پنج جت هندی و سه فروند رافائل؛ هواپیماهای جنگنده مدرنی که هند در سال‌های اخیر از فرانسه خریداری کرده است. علاوه بر چودری، عطاالله طرار، وزیر اطلاعات و همچنین خواجه آصف، وزیر دفاع، نیز در رسانه‌‌‌های خبری بین‌المللی ادعا کردند که پاکستان چند جت هندی را سرنگون کرده است. با این حال، ارتش پاکستان همچنین گفت که هند تمام موشک‌‌‌های خود را از حریم هوایی هند شلیک کرده است. به عبارت دیگر، اگر پاکستان هواپیماهای هندی را سرنگون کرده باشد، این به این معناست که آن جنگنده‌ها در حالی که در حریم هوایی هند بوده‌‌‌اند، سرنگون شده‌اند.
دولت پاکستان: پاسخ در راه است
دولت پاکستان در بیانیه‌ای، حملات هند را «یک اقدام جنگی بی‌‌‌دلیل» خواند که «حاکمیت پاکستان را نقض کرده است». پاکستان اعلام کرد که در «زمان و مکانی که خود انتخاب کند» پاسخ خواهد داد. «سلمان مسعود»، «مجیب مشعل» و «هاری کومار» هم در گزارش دیروز در نیویورک تایمز نوشتند، مقامات نظامی پاکستان گفتند که آنها پاسخی «محاسبه‌‌‌شده اما قاطع» را آغاز کرده‌‌‌اند. اگرچه گزارشگر الجزیره نوشت که دولت هند هیچ واکنشی نسبت به سقوط جنگنده‌هایش نداشت اما گزارشگران نیویورک تایمز بر این باورند که مقامات و کانال‌‌‌های خبری هند اعلام کردند که حداقل یک هواپیما در سمت کشمیر تحت کنترل هند سقوط کرده است. طبق گزارش‌‌‌های خبری هند و روایت شاهدان، هواپیمای دوم در ایالت پنجاب هند سرنگون شده است.
«ترِوِر بال»، تحلیلگر خدمات تحقیقاتی تسلیحات، با تجزیه و تحلیل عکس‌‌‌های شاهدان از یکی از محل‌‌‌های لاشه هواپیما، در روستای «وویان» در کشمیر تحت کنترل هند، بقایای آن را به عنوان مخزن سوخت خارجی یک هواپیما شناسایی کرد. این تحلیلگر گفت که این مخزن احتمالا متعلق به یک جت جنگنده رافائل یا میراژ است که هر دو توسط شرکت فرانسوی «داسو اوییشن» ساخته شده و توسط هند استفاده می‌‌‌شوند. البته او نتوانست تایید کند که آیا این مخزن از هواپیمایی بوده که مورد اصابت قرار گرفته است یا خیر. رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید، تشدید تنش بین هند و پاکستان را «شرم‌‌‌آور» خواند. به گفته مقامات هندی، اندکی پس از حملات، «آجیت دووال»، مشاور امنیت ملی هند، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، را در جریان اقدامات نظامی قرار داد.
«اسفندیار میر»، پژوهشگر ارشد برنامه جنوب آسیا در مرکز استیمسون در واشنگتن، گفت: «مقیاس و ماهیت حملات هند احتمالا باعث تلافی قابل‌توجه پاکستان خواهد شد.» پس از حملات علیه نیروهای امنیتی هند در کشمیر تحت کنترل هند در سال‌های 2016 و 2019، هند حملات محدودتری را در قلمرو تحت کنترل پاکستان انجام داد. میر گفت، اما این بار، هند با هدف قرار دادن تعداد زیادی از سایت‌‌‌ها در پاکستان و حمله به قلب پاکستان در پنجاب، «از دو آستانه مهم در اقدام نظامی خود عبور کرده است».در حالی که هند برای انتقام احتمالی پاکستان آماده می‌شود، مقامات نظامی اعلام کردند که تمام واحدهای پدافند هوایی این کشور در امتداد مرز فعال شده‌‌‌اند.
به گزارش رادیو و تلویزیون عمومی هند، خطوط هوایی اعلام کردند که چند فرودگاه، از جمله فرودگاه سرینگر، پایتخت کشمیر هند، به روی سفرهای غیرنظامی بسته شده است. «سلمان مسعود» در گزارش دیگری برای نیویورک تایمز نوشت، تا همین اواخر، قدرتمندترین مرد پاکستان ترجیح می‌‌‌داد پشت صحنه بماند و اظهارات خود را عمدتا به سخنرانی‌‌‌های از پیش تعیین‌‌‌شده در رویدادهای نظامی از پیش تعیین‌‌‌شده محدود کند. اما پس از حمله مرگبار تقریبا دو هفته پیش در بخش کشمیرِ تحت کنترل هند، ژنرال سید عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، به مرکز توجهات قدم گذاشته است.
پنج‌شنبه گذشته، ژنرال منیر در یک تمرین نظامی، در حالی که بر فراز یک تانک ایستاده بود، خطاب به سربازان حاضر در میدان گفت: «بگذارید بگویم که هیچ ابهامی وجود ندارد. هرگونه ماجراجویی نظامی هند با پاسخی سریع، قاطع و سخت روبه‌رو خواهد شد.» تحلیلگران او را فردی تندرو در قبال هند توصیف می‌کنند که دیدگاه‌‌‌هایش تحت‌تاثیر دوران ریاستش بر دو سازمان اطلاعاتی برتر ارتش پاکستان و اعتقادش به این مساله است که درگیری طولانی‌‌‌مدت با هند در اصل یک درگیری مذهبی است. ژنرال منیر از زمان حمله پاهلگام با عباراتی صریحا ایدئولوژیک صحبت کرده که نشان می‌دهد او تمایلی به باور به امکان صلح بلندمدت با هند ندارد. باور بر این است که او تعیین‌کننده نحوه پاسخ و واکنش پاکستان به هند خواهد بود. آخرین گزارش‌ها تا زمان تنظیم این گزارش حاکی از این بود که درگیری‌های مرزی بین دو کشور شدت گرفته و وزارت خارجه پاکستان هم شارژ دافر هند را احضار کرده و مراتب شدید اعتراض پاکستان را به او گوشزد کرد.
آیا جنگ هند و پاکستان به معنای جنگ آمریکا و چین است؟
«مجیب مشعل» در گزارش دیگری در نیویورک تایمز به جنبه دیگری از این جنگ اشاره کرد. او نوشت، آخرین باری که هند و پاکستان در یک رویارویی نظامی روبه روی هم قرار گرفتند، در سال 2019 بود که مقامات آمریکایی تحرکاتی را در زرادخانه‌‌‌های هسته‌‌‌ای هر دو کشور شناسایی کردند که باعث نگرانی شد. «مایک پمپئو»، وزیر امور خارجه، نیمه شب از خواب بیدار شد. او در خاطرات خود نوشت که با تلفن صحبت کرد تا «هر طرف را متقاعد کند که طرف دیگر برای جنگ هسته‌‌‌ای آماده نمی‌شود.» آن درگیری پس از یک نزاع اولیه به سرعت آرام شد. اما شش سال بعد، این دو رقیب بار دیگر وارد یک درگیری نظامی شده‌‌‌اند. این بار با تغییر شکل مهم‌ترین اتحادهای نظامی منطقه، عنصر جدیدی از عدم قطعیت وجود دارد.
تغییر الگوها در جریان تسلیحات، صف‌‌‌بندی‌‌‌های جدید در این گوشه به‌‌‌خصوص بی‌‌‌ثبات آسیا را نشان می‌دهد، جایی که سه قدرت هسته‌‌‌ای - هند، پاکستان و چین – تنش‌هایی با هم دارند. هند، کشوری که به‌‌‌طور سنتی غیرمتعهد بوده و سابقه تردید خود را نسبت به ایالات متحده کنار گذاشته است، میلیاردها دلار تجهیزات از ایالات متحده و سایر تامین‌‌‌کنندگان غربی خریداری کرده است. در عین حال، هند خرید سلاح‌‌‌های کم‌‌‌هزینه از روسیه، متحد دوران جنگ سرد خود، را به شدت کاهش داده است. در مقابل، پاکستان، که ارتباطش با ایالات متحده از زمان پایان جنگ افغانستان کاهش یافته است، دیگر تجهیزات آمریکایی را که ایالات متحده زمانی آن را به خرید تشویق می‌‌‌کرد، خریداری نمی‌‌‌کند. در عوض، پاکستان برای اکثر قریب به اتفاق خریدهای نظامی خود به چین روی آورده است.
این پیوندها، «سیاست ابرقدرتی» را به این طولانی‌‌‌ترین و حل‌‌‌نشدنی‌‌‌ترین درگیری جنوب آسیا وارد کرده است. ایالات متحده، هند را به عنوان شریکی برای مقابله با چین پرورش داده است، در حالی که پکن با نزدیک‌‌‌تر شدن هند به ایالات متحده، سرمایه‌‌‌گذاری خود را در حمایت و پشتیبانی از پاکستان عمیق‌‌‌تر کرده است. در عین حال، روابط بین هند و چین در سال‌های اخیر به دلیل ادعاهای سرزمینی طرفین رو به وخامت گذاشته است و گاهی اوقات درگیری‌‌‌هایی بین ارتش‌‌‌های دو کشور رخ داده است. در سوی دیگر، روابط بین دو قدرت بزرگ جهان، ایالات متحده و چین، با آغاز جنگ تجاری توسط ترامپ علیه پکن، به پایین‌‌‌ترین حد خود رسیده است.
این ترکیب قابل اشتعال نشان می‌دهد که با فروپاشی نظم جهانی پس از جنگ جهانی دوم، اتحادها چقدر پیچیده و آشفته شده‌‌‌اند. این بی‌‌‌ثباتی با سابقه رویارویی‌‌‌های نظامی مکرر در جنوب آسیا، با نیروهای مسلحی در هر دو طرف که مستعد اشتباه هستند، تشدید می‌شود و این خطر را افزایش می‌دهد که تشدید تنش از کنترل خارج شود. «اشلی تلیس»، دیپلمات سابق و عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت: «ایالات متحده اکنون در مرکز منافع امنیتی هند قرار دارد، در حالی که چین به طور فزاینده‌‌‌ای نقش مشابهی را در پاکستان ایفا می‌کند.» در حالی که هند اکنون علیه پاکستان اقدام نظامی می‌کند، ایالات متحده را قوی‌‌‌تر از همیشه در سال‌های اخیر در کنار خود داشته است. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در روزهای اولیه پس از حمله تروریستی 22 آوریل در کشمیر، هم با ترامپ و هم با معاون او «جی. دی. ونس» صحبت کرد. حمایت قوی ابراز شده توسط مقامات دولت ترامپ، توسط بسیاری از مقامات در دهلی نو به عنوان چراغ سبزی برای طرح هند به منظور تلافی علیه پاکستان تلقی شد، حتی اگر مقامات آمریکایی خواستار خویشتن‌داری شده باشند.
یکی از نشانه‌‌‌های تغییر اوضاع، غیبت آشکار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بود. در حالی که مودی در روزهای پس از حمله به تماس‌‌‌های بیش از دوازده رهبر جهان پاسخ می‌‌‌داد اما وزیر امور خارجه روسیه یک هفته پس از حمله با همتای هندی خود صحبت کرد و مودی - پوتین سرانجام در همین هفته با هم صحبت کردند. از سوی دیگر، چین رهبری حمایت عمومی از پاکستان را بر عهده داشته و آن را به عنوان «دوستی آهنین و شریک همکاری استراتژیک در همه شرایط» توصیف کرده است.
این روندها می‌توانند به طور فزاینده‌‌‌ای در درگیری‌‌‌های نظامی منعکس شوند. «لیندسی فورد»، مقام ارشد سابق دفاعی ایالات متحده که در حال حاضر عضو ارشد بنیاد تحقیقاتی آبزرور آمریکاست، گفت: «اگر به این فکر کنید که درگیری آینده بین هند و پاکستان چگونه خواهد بود، به طور فزاینده‌‌‌ای به این شکل خواهد بود که هند با پلتفرم‌‌‌های آمریکایی و اروپایی و پاکستان با پلتفرم‌‌‌های چینی می‌‌‌جنگد. شرکای امنیتی نزدیک هر دو کشور در دهه گذشته به طور قابل‌توجهی تکامل یافته‌‌‌اند.»