پیام فارس - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سید جلال دهقانی فیروزآبادی در تحلیل خود از دلایل تعویق دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا، دو سناریوی اصلی را مطرح می‌کند که هر کدام ریشه در تحولات درونی آمریکا و نوع نگاه تهران به روند گفت‌وگوها دارند.
بازار
![]()
در سناریوی اول، دهقانی بر این باور است که بازگشت تیم‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌هایشان، بویژه هیأت آمریکایی، برای انجام مشورت‌های داخلی بوده است. در این بازگشت، موضوعات فنی چون غنی‌سازی، سطح نظارت و مکانیزم‌های اجرایی توافق‌ها مورد بررسی قرار گرفت. اما آنچه در واشنگتن رخ داد، شکل‌گیری اختلاف‌نظر میان اعضای دولت ترامپ بود؛ بخشی از آنها توافق اولیه را ناکافی یا حتی ساختگی قلمداد کردند. در مقابل، ایران که همواره موضعی ثابت داشته و غنی‌سازی در داخل تحت نظارت آژانس را خط قرمز خود می‌داند، پس از دریافت بازخورد از سوی آمریکا، متوجه تغییر لحن و موضع واشنگتن شد. به همین دلیل، روند گفت‌وگو با توقف مواجه شد.
سناریوی دوم اما پیچیده‌تر و عمیق‌تر است. به گفته دهقانی، آنچه پس از بازگشت به پایتخت‌ها اتفاق افتاد، تنها یک اختلاف‌نظر ساده نبود، بلکه نشانه‌ای از برتری یافتن دیدگاه جناح تندرو دولت ترامپ بود؛ جریانی که نه‌تنها با غنی‌سازی داخلی مخالف است، بلکه به دنبال بازنگری در دستور کار مذاکرات بوده است. آنها خواهان آن بودند که مذاکرات هسته‌ای به موضوعات منطقه‌ای و موشکی نیز کشیده شود؛ چیزی که تهران آن را به‌وضوح خط قرمز خود اعلام کرده است. دهقانی هشدار می‌دهد که این تغییر دستور کار احتمالی و راهبرد پلکانی آمریکایی‌ها – که می‌کوشند ابتدا در موضوعی توافق کرده و سپس مطالبات جدید مطرح کنند – یکی از مهم‌ترین دلایل تعویق مذاکرات بوده است.
از نگاه دهقانی، مجموع این تحولات – از اختلافات در واشنگتن گرفته تا فشار برای تغییر دستور کار و طرح مطالبات حداکثری – نهایتاً باعث شدند که ایران، برای حفظ خطوط قرمز خود، ادامه مذاکرات را در آن زمان ممکن نداند. با این حال او تأکید می‌کند که این به معنای شکست مذاکرات نیست، بلکه صرفاً نشان‌دهنده پیچیده‌تر شدن مسیر آن است. این استاد دانشگاه در پایان به نکته‌ای ظریف اشاره می‌کند: موضعی که روبیو مطرح کرده نیز معنادار است. روبیو گفته بود ایران می‌تواند از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کند، اما باید اورانیوم را از خارج وارد کند. به نظر می‌رسد این دیدگاه در حال تبدیل شدن به گفتمان غالب در واشنگتن است. با این حال این پیشنهاد هم به سختی قابل پذیرش خواهد بود. به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها با طرح مطالبات حداکثری، در پی کسب حداقل امتیازها هستند تا منافع خود را تأمین کنند. در نهایت، دهقانی فیروزآبادی تأکید می‌کند: « موضوع غنی‌سازی داخلی و نحوه نظارت‌ها همچنان از اصلی‌ترین نقاط اختلاف است. ایران معتقد است که نظارت‌ها باید در چهارچوب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باقی بماند، در حالی که آمریکایی‌ها خواهان دخالت مستقیم بازرسان خود هستند. این تفاوت دیدگاه، بخشی از همان بازی چانه‌زنی برای امتیازگیری بیشتر است. اما در هر صورت، تأمین حداقل‌های ایران نباید قربانی این بازی شود. به گفته او، مذاکرات همچنان زنده است، اما با سطحی تازه از پیچیدگی.»