چاپ

پیام فارس - سجع مهر در واقع به عبارات نقل شده در داخل مُهر اعم از عبارات موزون، دعا، آیه، نام اصلی، لقب، سِمَت و تاریخ ایجاد مهر گفته می‌شود. نقش و سجع مهرها گویای مقام و طبقه اجتماعی صاحبان آن بوده است. سجع مهر علما، تجار و درباریان درشت و حاوی ادعیه، آیات و ازنظر خط و مهرکنی مبتکرانه بوده درحالی‌که مهرهای فرودستان کوچک و معمولی و عاری از ظرایف حکاکی و خطاطی بود.
رضا قلی خان هدایت در تذکره ریاض العارفین در بیان احوالات بابافغانی، ماجرایی را در همین خصوص نقل کرده که جالب است: در مبادی حال خمّار بود. به سبب تأثیر صحبت اهل الله توبه نمود. روی نیاز به درگاه ملائک پناه حضرت شمس الشمّوس امام طوس آورد. در آن آستان مجاورت اختیار کرد. گویند که چون محرم‌ِ حریمِ حضرتِ امام همام گردید، قصیده‌ای در منقبت به سلک نظم کشید و کارگزاران سرکار امامت مدار در فکر سجعی به جهت مُهر مِهر آثار که در نوشتجات و ارقام ضرور و در کار بود، بودند. شب یکی از اهل صفا و متولیان روضه رضا، علیه التّحیّه و الثّنا در واقعه به خدمت حضرت فیض یاب شد. حضرت فرمودند که صباح به خارج شهر روید که پیاده ژولیده‌ای با سرو پای برهنه می‌آید و قصیده‌ای در مدح ما گفته که مطلع آن به جهت سجع مبارک مناسب است. علی الصبّاح، حسب الامر به استقبال رفته، بابا را دیدند و شناختند و به عنایت بی‌غایت حضرت نواختند. داخل شهر شده، مطلع قصیده او را سجع مهر مبارک کردند و آن این است:
گلی که یک ورقش آبروی نه چمن است
نشان خاتم سلطان دین ابو الحسن است
علی موسی جعفر که مهر دولت او
ستاره‌ی شرف و آفتاب انجمن است
به نقش خاتم اوگر هزار جوهر جان
شود نثار یکایک به جای خویشتن است
ز شرح می‌منت خاتم همایونش
همای ناطقه را مهر عجز بر دهن است
به مهر اوست که پروانه‌ی حیات ابد
ز شهر روح مقرر به کشور بدن است
حدیث گوهر سیراب لعل خاتم او
چو شهد در دهن طوطی شکر شکن است
در آن صحیفه که طغرای او کنند رقم
چه جای لاله‌ی نعمان و برگ نسترن است
عقیق خاتم توقیع حکم آل علی
به چشم اهل نظر چون سهیل در یمن است
چو نقش جام جم از جلوه‌ی سواد و بیاض
نشان معرفت سر و صورت علن است
گلیست جلوه‌گر از بوستان دولت و دین
که نوشکفته به روی بنفشه و سمن است
نشانه‌ی ید بیضاست کز بیاض شرف
چو ماه بدر در آفاق روشنی فکن است
فروغ شمسه‌ی مهر و ظلال او دارد
لوای حمد که بر کاینات پرده تن است
ز مهر ماه جمال تو ماه کنعان را
تراوش مژه بهر طراز پیرهن است
زهی امام که تعظیم حکم خدامت
موالیان تو را از فرایض و سنن است
عقیق خاتم طغرانویس امر تو را
سهیل صورت مهر ولایت یمن است
بروی برگ ریاحین رقوم خاتم تو
نشان نازکی ارغوان و نسترن است
چو داغ لاله، شهیدان راه عشق تو را
نشان مهر و وفا بر حواشی کفن است
برای مهر عقیق سخنورت ما را
سفینه از رقم خون دیده موج زن است
نگین مهر سلیمان چه قید راه شود
تو را که مهر نبوت چراغ انجمن است
مثال نظم «فغانی» که یافت مهر قبول
سواد خامه‌ی او مهر خاتم سخن است
برین صحیفه‌ی فیروزه تا ز خامه‌ی صنع
نشان دایره مهر نقطه پرن است
نشان مهر تو بر کاینات باد روان
چو آفتاب که طغرای حکم ذوالمنن است

پیام فارس