بزرگنمايي:

پیام فارس - روزی که برای یک مناسبت بین‌المللی درنظر گرفته شده بود اما در نهایت به عنوان یک روز ملی به تقویم راه پیدا کرد، هرچند برای نامگذاری‌اش اختلاف‌هایی وجود داشته است.
  بیست سالی می‌شود که روزی به نام روز قلم در چهاردهم تیرماه (از سال 1381) پس از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تقویم رسمی کشور جا خوش کرده است؛ فرصتی برای یادآوری منزلت و حرمت قلم و صاحبان آن است که عمر خود را برای ارتقای فرهنگ این مرز و بوم گذاشته‌اند.
معمولا هدف از نام‌گذاری روزهای خاص را معرفی و بزرگداشت ارزش‌ها و تحکیم پیوندهای ملی، دینی، فرهنگی، علمی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه که منجر به نوعی همدلی، همکاری و مشارکت عمومی شود، می‌دانند اما «روز قلم» و جایگاه صاحبانش هنوز در میان مردم شناخته‌شده نیست. گاه افراد مشهور هم از معرفی سه اهل قلم عاجر مانده و آن‌ها را بیکار خطاب می‌کنند. البته گاه این روز برای صاحبان خود نیز ناشناخته است.
نزدیک به دو دهه است که دست کم در تقویم روزی برای اهل قلم وجود دارد، اما چرا شاهد نامهربانی‌هایی با صاحبان قلم هستیم؟ شاید پاسخ کمی روشن باشد؛‌ چندان توجهی برای معرفی و شناساندن و ارج نهادن اهل قلم درنظر گرفته نشده و اگر هم برنامه‌ای بوده، کم و محدود بوده و عامه جامعه را درگیر نکرده است. به‌نظر می‌رسد حداقل به مناسبت این روز می‌توان نگاهی به مشکلات و چالش‌های نویسندگان داشت اما روز قلم بیشتر روزی برای تبریک به اهل قلم آن هم در حد چند پیام شده است. مشکلات اهل قلم نه تنها در سایر روزهای سال بلکه در روز مخصوص خودشان هم نادیده گرفته می‌شود؛ مشکلاتی نظیر وضعیت اقتصادی، نبود کپی‌رایت، زمان‌بر بودن اعطای مجوز کتاب و گاه لغو مجوز و توقیف کتاب، شغل نشناختن نویسندگی، نداشتن بیمه، چاپ غیرقانونی کتاب‌های اهل قلم و قاچاق کتاب، و گاه خودی و ناخودی پنداشته شدن و... حال با پیشنهادکنندگان این روز درباره این‌که آیا با گذشت دو دهه این روز به اهداف خود نزدیک شده است یا نه؟ گفت‌وگویی داشته‌ایم:
پیشنهاد بین‌المللی که ملی شد
محمدرضا سرشار، نویسنده که از بانیان نامگذاری روزی به‌نام روز «قلم» است در گفت‌وگو با ایسنا درباره این‌که آیا با گذشت بیش از بیست سال از ثبت این روز به اهداف اولیه آن نزدیک شده‌ایم، می‌گوید: پیشنهاد اولیه روزی به نام روز قلم، یک پیشنهاد بین‌المللی بود. پیشنهاد شد تا در جهان اسلام، یعنی کشورهایی که اکثریت مردمانشان مسلمان هستند، روز مشترکی را در سال که مناسبتش هم یک مناسبت اسلامی فارغ از مذاهب و فرق باشد، برای روز قلم درنظر بگیرند. این پیشنهاد را ما دادیم تا روز قلم در سازمان کنفرانس اسلامی مطرح شود و سران کشورهای اسلامی چنین روزی را انتخاب و اعلام کنند و در این روز به خصوص در همه کشورهای اسلامی، مراسمی در تجلیل از قلم و کتابت و هرآنچه با قلم نوشته می‌شود، برگزار شود.
او ادامه می‌دهد: پیشنهاد ما این بود که مراسم اصلی این روز قلم، درهر کشوری که میزبان کنفراس اسلامی باشد برگزار شود. در این مراسم برگزیدگان اهل قلم کشورهای اسلامی در کشور میزبان جمع شوند، باهم تبادل تجارب و اطلاعات کنند، احتمالا مبادله کتاب برای ترجمه داشته باشند و این روز موجب ایجاد انس و الفت بیشتری بین اهالی قلم کشورهای اسلامی باشد و دل‌هایشان را بهم نزدیک‌تر کنند و بین آن‌ها آشنایی ایجاد شود و مراوداتشان رونق بگیرد و کارهایی از این دست.
سرشار سپس درباره روند نامگذاری روز قلم می‌گوید و می‌افزاید: آن زمان ایران رئیس سازمان کنفرانس اسلامی بود. ما پیشنهادمان را در یک نامه به رئیس جمهور وقت که طبق قاعده رئیس سازمان کنفرانس اسلامی هم محسوب می‌شد، دادیم و از او خواستیم از این فرصت پنج‌ساله‌ای که ایران به عنوان ریاست این سازمان دارد، استفاده کرده، چنین روزی را انتخاب و به ثبت برسانند. متأسفانه به هر دلیل، توجه لازم را به نامه نکردند. کسی هم برای ما توضیح نداد. فقط با یک واسطه، این را شنیدم که رئیس‌جمهور وقت به وزیر ارشاد گفته بود، بررسی کنید چنین روزی در تقویم، تکراری نباشد. یعنی اگر لازم بود، چنین روزی را تصویب کنند. به این ترتیب، یک روز بین‌المللی، به یک روز ملی تبدیل شد. وزیر ارشاد هم ذیل یادداشت رئیس‌جمهور خطاب به رئیس شورای فرهنگ عمومی، دستور بررسی و احیانا تعیین این روز را برای ثبت در تقویم کشور داد. شورای فرهنگ عمومی هم، روز 14 تیر را به عنوان روز قلم انتخاب و اعلام کرد. با این همه، ما در همین حد نیز، که روز قلم به عنوان یک روز ملی باشد خوشحال شدیم. هرچند این روز، می‌توانست، روز فراگیرتری باشد.
سرشار سپس بیان می‌کند: قرار شد همان فعالیت‌هایی که برای روز قلم در جهان اسلام پیشنهاد دادیم در روز ملی قلم در داخل کشور اتفاق بیفتد. یعنی در این روز مثلا درباره اهمیت قلم و کتابت و نگارش و جایگاه شاعر و نویسنده و پژوهشگر و مترجم و مقولاتی از این دست، در وسایل ارتباط جمعی، سخن گفته شود و مطلب نوشته شود، مصاحبه انجام شود و گزارش تهیه شود. درباره خود کتاب و وضعیت کتابخوانی و روش‌های ترویج آن مطلب تهیه شود. در طی این حدودا بیست و یک سال، این اتفاق‌ها کمابیش افتاده. رادیو و تلویزیون در شبکه‌های مختلف و خبرگزاری‌ها در سایت‌های خود و نشریات در صفحات ویژه‌شان، معمولا به مناسبتهای این روز می‌پردازند.
مخالفت‌ شبه‌روشنفکران با روز قلم!
او در ادامه می‌گوید: اما مقدم بر همه اینا، خود اهل قلم هم باید در این کار مشارکت کامل می‌کردند و نقشی به عهده می‌گرفتند. از این‌که اهالی قلم در تشکل‌های دیگر برای این روز چه کاری انجام دادند یا انجام می‌دهند، اطلاعی ندارم. اما انجمن قلم ایران مراسم اختتامیه مهم‌ترین جایزه خود یعنی «قلم زرین» را در این روز، یعنی 14 تیرماه برگزار می‌کند و در این روز خاص برگزیدگان خود را معرفی می‌کند و مورد تجلیل قرار می‌دهد.
این نویسنده با اشاره به اختلاف‌هایی که بر سر انتخاب این روز وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: برخی تفرقه‌ها را در جناح‌ شبه‌روشنفکری دیدم. یعنی همان عادتی که با هر چیزی که خودشان در تاسیس آن نقش نداشته باشند مخالفت کنند و از آن ایراد میگیرند و در واقع با دست خودشان، خود را از روزی که در آن قرار است خود و حرفه و آثارشان در مرکز توجه قرار بگیرند و به همین مناسبت، در باره خود و آثار و کارشان، حرف‌هایشان را بزنند، محروم می‌کنند. اما در مجموعه و در میان نسل اهل قلم انقلابی و متعهد، روز قلم روز مبارکی است و جدی گرفته شده و سعی می‌شود با زیبایی هرچه تمام‌تر، برگزار شود.
جاماندگان روز قلم!
او درباره این که چه اقدامی برای فراگیری این روز در طیف‌های مختلف انجام شده زیرا برخی از فعالیت‌هایی که در این روز انجام می‌شود را خود اهل قلم از آن بی‌اطلاع هستند، توضیح می‌دهد: عده‌ای که اشاره کردم، عده قلیلی هستند و در برابر طیف وسیعی که این روز را می‌شناسند، عدد قابل توجهی نیستند. هرچند اگر همان عده قلیل نیز به این جریان می‌پیوستند و از مزایای آن بهره می‌بردند، در این روز، اتفاقات به مراتب بهتری می‌افتاد. این‌ها کارهایی دون شان اهل قلم است که با این بهانه‌های کودکانه، گروهی کوچک، بر طبل تفرقه بکوبند، و خود را از این رویداد ملی کنار بکشند. به این افراد می‌توان گفت، مقداری افق نگاهشان را وسعت ببخشند. مهم نیست که این روز را چه کس یا مجموعه‌ای پیشنهاد داده، مهم این است که این، یک روز مهم در تقویم ما و یک فرصت مناسب است تا یک‌بار دیگر اهالی قلم و کتاب و کتابت و نگارش و ترجمه و پژوهش، در مرکز توجه جامعه، اعم از توده مردم و اهالی ادبیات و دولتمردان قرار بگیرد. به هر حال، همه باید کمک کنند تا این روز با شکوه بیشتری برگزار شود. این روز مانند قطاری است که راه افتاده و پیش می‌رود. اگر کسی از آن پیاده شود، خودش جا می‌ماند، باعث توقف قطار نمی‌شود. همه اهل قلم متعلق به هر طیف فکری که باشند، باید خوشحال شوند که چنین روزی هست و هرکسی سعی کند بهره خود را از آن ببرد.
سرشار درباره انتقاداتی که بعضا درباره نپرداختن به موضوعات مهم اهل قلم چون ممیزی و وضعیت نشر و حق تألیف و... وجود دارد، می‌گوید: هرکسی هر حرفی در این زمینه دارد، بیان کند. الحمدلله در کشور ما به‌خصوص با وجود فضای مجازی، که در آن، اغلب چارچوب‌های قانونی بیان، رعایت نمی‌شود و بسیاری از خطوط قرمز را پشت سر می‌گذارند، دیگر بحث راجع به ممیزی و شمارگان کتاب، در این فضا، بحث مهمی نیست که نشود آن را مطرح کرد. همچنان که در طول سال و به مناسبت و بی‌مناسبت، بارها و بارها مطرح می‌شوند.
نمی‌توانیم به صورت مطلق اظهارنظر کنیم
محسن پرویز، نویسنده و رئیس انجمن قلم نیز به ایسنا می‌گوید: به نظرم مواردی از این دست، یعنی تعیین این‌که ما اهمیت می‌دهیم یا نمی‌دهیم و مسائلی از این دست، نسبی است و نمی‌شود به صورت مطلق اظهار نظر کرد. آنچه در پیشنهاد اولیه انجمن قلم وجود داشت، به رئیس وقت سازمان کنفرانس اسلامی، پیشنهاد شد روزی به نام «روز قلم» در جهان اسلام نام‌گذاری شود. در واقع هدف فراتر از ایران بود، هدف این بود که بتوانیم نویسندگانی را که در جغرافیای کشورهای اسلامی هستند در یک‌روزکنار هم بنشانیم تا دغدغه‌های مشترک‌شان مطرح و تلاش شود از پتانسیل جمعی نویسندگان جهان اسلام برای تعالی حوزه قلم و محتوای آن‌چیزهایی که نوشته و به مخاطبان ارائه می‌شود، استفاده شود.
او می‌افزاید: رئیس جمهور وقت که رئیس سازمان کنفرانس اسلامی بود، موضوع را به وزارت ارشاد ارجاع داد و وزارت ارشاد هم به دبیرخانه فرهنگ عمومی و نهایتا روز قلم در جمهوری اسلامی به تصویب رسید. این هم امر مبارکی بود زیرا در تقویم روزی به نام روز قلم نداشتیم. اگر یک روز به موضوعی تخصیص پیدا کند، در واقع بالقوه شرایط پرداختن به آن موضوع و شاغلین آن حوزه فراهم می‌شود اما این‌که از این امر چقدر استفاده کنیم و چقدر به آن بپردازیم، در درجه ثانی قرار می‌گیرد. آن‌چه مهم است این است که فضایی برای پرداختن به قلم و اهالی قلم فراهم شده است.
این نویسنده و رئیس انجمن قلم سپس بیان می‌کند: در سنوات گذاشته از سوی مراکز دولتی و نهادهای عمومی و خصوصی، برنامه‌هایی برای روز قلم برگزار شده است. در واقع توجهی به سمت و سوی اهالی قلم و شاعران و نویسندگان در این روز صورت گرفته که خود مغتنم است و اگر این روز را نداشتیم، همین مقدار هم پرداخته نمی‌شد. معمولا وزاری ارشاد در دوره‌های مختلف در این روز و حول و حوش آن جلساتی با اهل قلم دارند و دغدغه‌های اهل قلم مطرح می‌شود. این دیدارهای نزدیک می‌تواند زمینه‌ساز تعامل مثبت شود و به برطرف شدن برخی از مشکلات و آشنا شدن مسئولان دولتی با مسائل و معضلاتی در این حوزه وجود دارد، کمک کند. انجمن قلم هم به صورت سالانه به استثنای یک سال به دلیل مشکلاتی جشنواه «قلم زرین» برگزار نشد، اقدام به برگزاری اختتامیه این جشنواره می‌کند و آثار برگزیده سال قبل در حوزه داستان بزرگسال، شعر بزرگسال، نقد و پژوهش ادبی و داستان کودک و شعر کودک را معرفی می‌کند و مورد تقدیر قرار می‌دهد.
انتهای پیام