بزرگنمايي:
پیام فارس - شیراز- از زمان کشف آبراهه‌های زیرزمینی تخت‌جمشید در دهه 1390 تاکنون، علاقه‌مندان به میراث فرهنگی نویدهایی مبنی بر مهیا شدن امکان بازدید از جلوه‌های هنر ایرانیان باستان در دفع آبهای سطحی را شنیده‌اند اما تاکنون بازدید از این آبراهه‌ها میسر نشده و تحقق آن، نیازمند صبر و انتظار است.
این آبراهه‌ها آخرین‌بار مردادماه 1399 در کانون توجه‌ها قرار گرفت، زمانی که اعلام شد 13 اسکلت انسانی و دو اسکلت مربوط به سگ‌سانان در کاوش‌های باستانشناسی این قسمت از تخت‌جمشید کشف شده‌اند. در آن زمان، مسئولان امر بر فراهم کردن شرایطی برای بازدید گردشگران از این آبراهه‌ها تاکید کردند.
پس از دو سال تعطیلی اماکن گردشگری فارس به دلیل شیوع کرونا، امسال این استان باری دیگر خود را برای میزبانی گردشگران نوروزی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مهیا می‌کند.
خبرنگار ایرنا برای کسب اطلاع از آخرین وضعیت اماکن مورد بازدید با مقام مسئول تماس گرفت و درباره امکان بازدید از آبراهه‌ها پرسید.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در پاسخ به این پرسش، با بیان اینکه بارندگی در ایام فروردین مخاطراتی در بازدید از آبراهه‌ها به همراه خواهد داشت، گفت: به دلیل محدود بودن فضای آبراهه‌های تخت‌جمشید و لزوم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی که با توجه به تجمع در ایام نوروز می تواند خطرساز باشد برنامه بازدید نخواهیم داشت.
حمید فدایی در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار کرد: چندین سال است که ایده بازدید عموم مردم از آبراهه‌های تخت‌جمشید مطرح شده و اقدامات لازم برای فراهم کردن شرایط بازدید از این محوطه تاریخی در حال پیگیری است.
وی ادامه داد: با وجود پیگیری‌هایی که برای محقق شدن این امر انجام شده اما هنوز هم امکان بازدید از این آبراهه‌ها وجود ندارد.
عملیات کاوش در آبراهه‌های تخت جمشید
آغاز فصل پنجم کاوش آبراهه‌ها از بهمن 1400
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اضافه کرد: پس از نخستین کشف موسوم به آبراهه‌ها در محوطه جهانی تخت‌جمشید، کاوش در خصوص این آبراهه‌ها از سال 90 آغاز شد و از پنجم بهمن ماه سال 1400 نیز فصل پنجم کاوش آبراهه‌ها در حال انجام است که در طول این مدت هم فرصت‌های ویژه‌ای از این محوطه تاریخی شناسایی شده است.
بخشی از یک اسکلت کشف شده در آبراهه‌های تخت جمشید
فراهم شدن امکان بازدید منوط به تکمیل کاوش‌ها
فدایی گفت: از همان ابتدا قرار بر این بود که در وهله نخست کاوش‌های آبراهه‌ها تا حدود زیادی انجام شود و سپس با توجه به شناخت کامل از این محوطه تاریخی، بخشی را برای بازدید عموم مردم در نظر بگیریم. لذا پیش از هر اقدامی برای بازدید از این مکان لازم است که این کاوش‌ها تکمیل شود.
وی بیان کرد: در حال حاضر به دلیل باریک بودن مسیر و فضای آبراهه‌ها رفت و آمد در این مکان بسیار دشوار است و بازدید از آبراهه‌ها به صورت رفت و برگشت امکان پذیر نیست.
او افزود: بارندگی در ایام فروردین هم مزید بر علت بوده و مخاطراتی را در بازدید از آبراهه‌ها به همراه خواهد داشت. در فصول مناسب‌تر و با اندیشیدن تمهیدات کافی، شرایط بهتری برای بازدید مهیا خواهیم کرد.
پیش‌بینی ضلع جنوب غربی کاخ آپادانا برای آغاز بازدید از آبراهه‌ها، مسیر خروج گردشگران نیازمند تعریف است
پیش‌بینی ضلع جنوب غربی کاخ آپادانا برای ورود به آبراهه‌ها، مسیر خروج گردشگران نیازمند تعریف است
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید عنوان کرد: می‌بایست مسیری از این محوطه تاریخی برای بازدید عموم مردم تعیین شود که نشان‌دهنده تمام ویژگی‌های آبراهه‌ها باشد و در این مسیر شرایط مساعدی برای رفت و آمد مردم هم فراهم شده باشد. البته فضایی در جنوب غربی کاخ آپادانا برای بازدید در نظر گرفته شده که می‌توان ورود افراد را از این قسمت تعریف کرد اما هنوز تدابیر لازم برای خروج افراد از این بخش اتخاذ نشده است.
ملزومات فیزیکی بازدید از آبراهه‌ها
فدایی اضافه کرد: نورپردازی مناسب در طول مسیر، رعایت نکات ایمنی و قرار دادن پلکانی چوبی مانند نردبان در محل ورود و خروج افراد از جمله اقدامات لازم برای بازدید از آبراه‌ها به شمار می‌رود. همچنین باید بروشور یا کتابچه راهنما برای آشنایی و افزایش آگاهی مردم از آبراهه‌ها تهیه شود و مطالب مربوط به این مکان قبل از ورود در اختیار عموم مردم قرار بگیرد.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید: اگر آبراهه‌ها برای خروج آب بارندگی‌ها نبود، بسیاری از بناهای تخت جمشید تخریب می‌شد
تخمین دو و نیم کیلومتر آبراهه در زیر زمین تخت جمشید
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با بیان اینکه وجود این آبراهه‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است، طول آبراهه‌ها را در مجموع حدود 2 و نیم کیلومتر تخمین زد و گفت: ساخت آبراهه‌ها کار شگفت‌انگیزی است چراکه کاملا با بلوک‌های سنگی ایجاد یا در صخره‌های کوه تراشیده شده‌اند. افزون بر این، دوراندیشی معماران تختگاه تخت‌جمشید برای حفظ و نگهداری این بنا در مقابل بارندگی‌های شدید قابل ستایش است.
نقش آبراهه‌ها در جلوگیری از تخریب تخت‌جمشید
فدایی با اعتقاد به اینکه آبراهه‌ها نیمه ناشناخته تخت‌جمشید هستند، افزود: تختگاه تخت جمشید بیش از 12هکتار مساحت دارد و که اگر آب حاصل از این بارندگی‌ها از طریق آبراهه‌ها دفع نمی‌شد بسیاری از بناها در این محوطه تخریب می‌شدند.
نمایی از تخت جمشید
یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از آثار تاریخی ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد. سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد حکومت کردند.
مجموعه جهانی تخت جمشید در شهرستان مرودشت و در فاصله 55 کیلومتری شمال شیراز واقع شده است.
بخشی از کشفیات کاوش‌های باستانشناسی در آبراهه‌های تخت‌جمشید / مرداد 1399
کشف اخیر در تخت‌جمشید که خبر آن بیست و ششم مرداد 99 اعلام شد شامل اسکلت‌های انسانی و حیوانی در آبراهه‌های این مجموعه جهانی، نگاه‌ها را متوجه تاریخ و روایت پس پشت این یافته‌ها کرده است.
ابتدا اعلام شد که 11 اسکلت انسانی و 2 اسکلت سگ‌سانان در جریان لایروبی آبراهه از دروازه نیمه‌تمام به سمت حیاط صدستون پیدا شده است و بعد دو اسکلت انسانی دیگر نیز نمایان شد که تعداد این یافته‌ها را افزایش داد.
شکل قرارگیری این استخوان‌ها نشان می‌دهد که احتمالا این افراد تدفین نشده‌اند بلکه در جریان زد و خوردی که ممکن است به حمله اسکندر مقدونی به ایران مربوط باشد، کشته شده و در آبراهه‌ها رها شده باشند.
آبراهه‌های تخت‌جمشید توسط باستان‌شناسان و محققان نخستین بار در اوایل دهه 90 و حوالی سال 91 کشف شد.
بخشی از اسکلت کشف شده در آبراهه‌های تخت جمشید
ممکن است، استخوان‌ها مربوط به دوره‌های پس از هخامنشی باشد
سرپرست کاوش آبراهه‌های تخت جمشید در سال 1399 در نشستی با اشاره به اینکه تاکنون چهار فصل کاوش باستانشناسی در این میراث جهانی صورت گرفته است، گفت: شناخت آبراهه‌ها و معماری آنها حلقه‌ای مفقوده در تاریخ معماری ایران است که از پیش از هخامنشی وجود داشته و پس از آن هم ادامه می‌یابد.
علی اسدی با بیان اینکه از هزاره سوم پیش از میلاد شاهد سیستم دفع آبهای زائد در تمدن‌های گوناگون هستیم، تخت‌جمشید را برخوردار از کامل ترین و دقیق‌ترین سیستم دفع آبهای سطحی در میان تمدن‌های ایرانی دانست و حاصل این دستاورد را به دورهای اسلامی نیز منتسب کرد.
وی درباره کاوش‌های اخیر که منجر به کشف بقایای استخوانی انسانی و حیوانی در آبراهه ها شد، بیان کرد: این کاوش‌ها نخست جنبه حفاظتی داشت و هدف این بود که بتوانیم مشکل دفع آبهای سطحی را در تخت جمشید حل کنیم؛ البته قسمت عمده آن در سال 1391 انجام شد؛ افزون بر این، ادامه شیب‌بندی فضای کاخ‌ها بود که در فصول دوم، سوم و چهارم انجام شده بود.
استاد دانشگاه هنر شیراز ابراز داشت: در عین حال، با کاوش در آبراهه‌ها موفق شدیم دستاوردهای پژوهشی نیز داشته باشیم که یکی از آنها شناسایی یک خروجی دیگر برای آبراهه ها در فصل دوم کاوش بود و در این دوره نیز به داده‌های استخوانی برخورد کردیم که البته تاریخ‌گذاری آنها هم‌اکنون ممکن نیست؛ اما با توجه به مطالعاتی که انجام خواهد شد در ماه‌های آینده به پاسخ خواهیم رسید.
اسدی از همکاری بین دانشگاهی و موسسات آزمایشگاهی معتبر برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها درباره کاوش‌های اخیر سخن گفت و افزود: تاریخ گذاری همان‌گونه که برای عموم مورد توجه است، برای باستان‌شناسان نیز اهمیت دارد؛ از همین رو سعی می‌کنند در هر محوطه‌ای که کاوش می‌کنند، با روش‌های باستانشناسی سنتی گمانه‌زنی‌هایی ارائه دهند و بر آن اساس داده‌های خود را طبقه‌بندی کرده و بعد پژوهش‌های تکمیلی را صورت دهند.
وی افزود: یکی از گمانه‌زنی‌های ما ارتباط این یافته های استخوانی به دوران هخامنشی بود؛ هرچند ممکن است مربوط به دوره‌های پس از هخامنشی باشند و این احتمال حتی تا دوره‌های متاخر اسلامی نیز محتمل است.
سرپرست کاوش آبراهه‌های تخت جمشید در سال 1399 در آن زمان اعلام کرد که تاریخ گذاری داده‌ها و پیوندهای ژنتیکی داده‌های استخوانی یا همکاری دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارجی انجام خواهد شد. از آن زمان تاکنون، جزئیاتی از نتایج این بررسی‌ها اعلام نشده است.
برچسب‌ها
موزه تخت جمشید تخت جمشید دانشگاه هنر شیراز نوروز آثار تاریخی تخت جمشید دانشگاه تربیت مدرس شیراز یونسکو فارس اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری فارس