پیام فارس -

در آستانه سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به قم (بیست و سوم ربیع‌الاول) که با استقبال گسترده ایرانیان همراه بوده است و به منظور بررسی آموزه‌های مهدوی و منتظرانه در سیره بانوی آب و آینه با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فؤادیان، کارشناس مذهبی، دبیر علمی اندیشکده بین‌المللی مهدویت و معاون پژوهش اندیشکده صحیفه سجادیه گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود.
شأن و جایگاهی که در کلام معصومان(ع) برای حضرت فاطمه معصومه(س) تصریح شده، از کجا ریشه می‌گیرد و اهمیت هجرت ایشان به ایران از چه باب است؟
حضرت فاطمه معصومه(س) ویژگی‌های فراوانی دارند که ازجمله آن‌ها فرزند رسول خدا(ص) و دختر حضرت موسی‌بن جعفر(ع) بودن است، اما جایگاه و شأن والای ایشان و ارزش و اعتباری که برایشان قائل هستیم و آن همه تعاریف و تمجیدهایی که در روایات درباره آن حضرت(ع) بیان شده -مثل اینکه قم به عنوان محل دفن آن حضرت(س) مرکز مخابره علوم اهل بیت(ع) به جهان است- به دلیل نسب خانوادگی نیست بلکه به این خاطر است که ایشان در راه ولایت و کمک به ولی و امام زمان خود، مرارت‌ها و سختی‌های بسیاری را متحمل شدند به‌ویژه با هجرت از مدینه تا رحلت و آرام گرفتن در قم.
شاید گفته شود هجرت ایشان برای دیدار خواهر و برادر بوده است، اما در پاسخ به این بحث باید گفت حرکت آن بانوی بزرگوار(س) را باید با حضرت زینب کبری(س) مقایسه کنیم، همان‌طور که نمی‌توان گفت همراهی حضرت زینب(س) با امام حسین(ع) تنها برای همراهی خواهر با برادر بوده درباره حضرت فاطمه معصومه(س) نیز چنین امری صادق است؛ یعنی هر دو آن بانوان رسالتی مهم بر عهده داشته‌اند که یکی با همراهی و دیگری با هجرت آن را ایفا کرده‌اند.
رسالتی که حضرت معصومه(س) ایفا کرده‌اند از چه حقایقی درباره نقش بانوان در اثرگذاری‌های تاریخی پرده برمی‌دارد؟
این هجرت و آثاری که در تاریخ بر جای گذاشته نشان می‌دهد یک بانو نیز می‌تواند رسالت‌های سنگین را بر عهده بگیرد، چنان که در سه چهار برهه از تاریخ، نقش بانوان بسیار برجسته بوده است؛ پس از رسول خدا(ص)، حضور حضرت صدیقه کبری(س) در دفاع از ولایت بسیار پررنگ است، پس از واقعه عاشورا نقش حضرت زینب(س) در دفاع از حریم ولایت و امامت و زنده نگاه داشتن و ابلاغ پیام عاشورا تأثیرگذار است و پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) نقش حضرت حُدَیث، مادر امام عسکری(ع) که پاسخگوی سؤالات مردم و محل رجوع آن‌ها بوده‌اند. نقل است پس از شهادت امام عسکری(ع)، شخصی وارد سامرا شد و سؤالی داشت و گفت: در نبود امام(ع) به چه کسی مراجعه کنیم؟ گفتند: به مادر حضرت(ع)؛ وی متعجب شد و پرسید: مگر می‌توان با رفتن امام(ع) به یک بانو مراجعه کرد؟! در پاسخ وی گفتند: امام عسکری(ع) به جدشان سیدالشهدا(ع) اقتدا کرده‌اند.
باید توجه داشت همان اتفاقی که در عاشورا افتاد و با اینکه امام و قافله‌سالار و حجت خدا امام سجاد(ع) بودند اما حضرت زینب کبری(س) به میدان آمدند و با خطبه‌های غرّا و آتشین خود به دفاع از ولایت برخاستند. همین نقش برای حضرت فاطمه معصومه(س) هم وجود دارد و ایشان رسالت خود را با حرکت از مدینه تا آرامیدن در قم انجام داده‌اند.
آیا این مقامات و شأن پس از ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) برای ایشان تصریح شده یا پیش از ولادت نیز در لسان معصومان(ع) این جایگاه آمده است؟
امام صادق(ع) پیش از تولد فرزندشان موسی بن جعفر(ع) (پدر حضرت معصومه(س)) فرمودند:... به زودی در قم، زنی از فرزندان من به نام فاطمه دفن می‌شود که هر کس مرقد او را زیارت کند، بهشت بر وی واجب می‌شود.این تصریحات ثابت می‌کند حضرت معصومه(س) به دلیل شدت اتصال به ولایت، پس از معصوم (ع) قرار می‌گیرند. در سه روایت صحیح السند است که هر کس حضرت فاطمه معصومه(س) را زیارت کند در حالی که عارف به مقام و حق او باشد، بهشت برای او تضمین می‌شود.
در روایات از امام صادق(ع) است که فرمودند: خداوند حرمی دارد که مکه است، برای پیامبر(ص) هم حرمی است و آن مدینه است، حرم امیرالمؤمنین(ع) کوفه است و حرم ما اهل بیت(ع)، شهر قم است. یعنی حرم حضرت فاطمه معصومه(س)، عُش، به معنای آشیانه اهل بیت(ع) محسوب می‌شود.
زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) چه آموزه‌هایی را برای منتظران که می‌خواهند ولی و امام زمان خود را یاری کنند، دارد؟
در این زیارت هنگام سلام دادن به انبیای الهی آن‌ها را به صفت غایب یاد می‌کنیم مثل: السَّلامُ عَلَیٰ آدَمَ صِفْوَهِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَیٰ نُوحٍ نَبِیِّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَی إِبْراهِیمَ خَلِیلِ اللّٰهِ، و... اما وقتی به پیامبر خاتم(ص) و اهل بیت(ع) ایشان می‌رسیم آن‌ها را مخاطب قرار می‌دهیم: ...السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللّٰهِ خاتَمَ النَّبِیِّینَ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی‌طالِبٍ وَصِیَّ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا فاطِمَهُ سَیِّدَهِ نِساءِ الْعالَمِینَ...». جالب آنکه در این زیارت برای امام عسکری(ع) صفتی بیان نشده و بلافاصله به فرزندشان حضرت مهدی(عج) اشاره می‌شود. چهار ویژگی از حضرت صاحب الزمان(عج) در زیارت حضرت معصومه(س) آمده که باید به آن‌ها به‌ویژه در عصر غیبت توجه لازم مبذول داشته شود؛ در این زیارت حضرت مهدی(عج) به عنوان نور و سراج، وصی و ولی معرفی می‌شوند؛ بیان این اوصاف امام عصر(عج) بدین معناست که زائر کریمه اهل بیت(ع) باید عارف به مقامات و شئونات امام زمان(عج) باشد.
مقامی همچون نور که روشنایی‌بخش ظلمت‌ها و تاریکی‌های عصر غیبت است چنان‌که در زیارت روز جمعه امام زمان(عج) می‌خوانیم: «... السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللّٰهِ الَّذِی یَهْتَدِی بِهِ الْمُهْتَدُونَ...». این یعنی اگر خاتم الانبیا(ص) در قرآن به عنوان سراج منیر معرفی شده‌اند خاتم الاوصیا(عج) هم در این عصر و زمان، چراغ راه هستند. از این منظر، زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) سرشار از معارفی است که بخشی از آن مربوط به مهدویت می‌شود مثل رجعت و اوصاف حضرت مهدی(عج) و مغتنم است زائر حضرت معصومه(س) مهدویت را از آینه این زیارت درس بگیرد. باید توجه داشت وقتی انسان به زیارت حضرت معصومه(س) مشرف می‌شود گویا همه اهل بیت(ع) را زیارت کرده و از خدا می‌خواهد این توفیق از او سلب نشود؛ فراز به فراز زیارت ایشان درس‌های عالی برای چگونه زیستن در این عصر و زمانه است.
زیارت حضرت معصومه(س) درباره رجعت در عصر ظهور امام مهدی(عج) چه تصریحاتی دارد و چه حقایقی را بازگو می‌کند؟
یکی از درخواست‌های ما در ادعیه و زیارت‌ها این است اهل بیت(ع) و رسول خدا(ص) به عالم بازگردند؛ اهل بیت(ع) نیز هوشمندانه در بیش از 100 دعا و زیارت بحث رجعت را بیان کرده‌اند و بیشتر ادعیه و زیارت‌ها به این مسئله که از اصول اعتقادی شیعه است، تصریح دارند. این موضوع در زیارت حضرت معصومه(س) هم آمده تا زائر بداند از درخواست‌های او باید بازگشت اهل بیت(ع) در دولت کریمه باشد.
مهم‌ترین آموزه‌های منتظرانه در سیره حضرت معصومه(س) که می‌تواند راهگشای امروز منتظران در عصر غیبت باشد، چیست؟
درسی که از زیارت و حرکت و سیره صدیقه صغری، حضرت فاطمه معصومه(س) می‌گیریم این است تنها چیزی که در عالم ارزش دارد ولی و حجت خداست؛ اگر حجت خدا نباشد دنیا ارزشی ندارد، انسان وقتی در مسیر حجت خدا قرار می‌گیرد ارزش می‌یابد؛ از این رو وقتی به حرم حضرت معصومه(س) مشرف می‌شویم، عرضه می‌داریم: «یَا فَاطِمَهُ اشْفَعِی‏ لِی فِی الْجَنَّهِ‏»؛ چون ایشان را صاحب مقام و کرامات می‌دانیم.
شاید سؤال شود مگر موسی‌بن جعفر(ع) همین یک دختر و امام رضا(ع) همین یک خواهر را داشته‌اند؟ در پاسخ باید گفت: خیر؛ یکی از دختران موسی بن جعفر(ع) در رشت دفن است و یکی دیگر از آن‌ها در باکو، اما از بین فرزندان امام کاظم(ع) در میان پسران، امام رضا(ع) به عنوان ولی خدا و در میان دختران، حضرت معصومه(س) چنین جایگاهی دارند که این هم به دلیل شدت اتصال به ولایت است.
در قم بیش از 400 امامزاده مدفون شده‌اند و در ایران امامزادگان متعددی وجود دارند، اما پس از مرقد مطهر امام رضا(ع)، دومین پناهگاه مهم شیعه در کشورمان قم به عنوان شهر کریمه اهل بیت(ع) است. همه این‌ها به دلیل تبعیت از امام زمان و قرار گرفتن در مسیر ولایت و امامت است. منتظران باید بدانند انسان اگر در مسیر ولایت و همگام با ولی خدا باشد ارزش و اعتبار می‌یابد. همه کراماتی که از حضرت معصومه(س) نقل شده نشان‌دهنده سعه وجودی و ارزش و اعتبار ایشان در عالم معنا و ملکوت است، همین سبب شده بزرگان دین به زیارت ایشان اهتمام ویژه داشته باشند، چنان که امام صادق(ع) فرمودند: در شهر قم زنی از فرزندان من رحلت می‌کند که نام او فاطمه دختر موسی‌بن جعفر(ع) است و تمام شیعیان من (که شایسته شفاعت باشند) با شفاعت این خانم وارد بهشت می‌شوند.
سیره علما و بزرگان نیز مملو از احترام و توسل به حضرت معصومه(س) است؛ چنان که مرحوم آیت‌الله‌العظمی بهجت هر روز به زیارت کریمه اهل بیت(ع) می‌رفتند و مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی در سه وعده نمازها به زیارت ایشان مشرف می‌شدند؛ این‌ها همه به دلیل آثار و برکات دنیوی و اخروی‌ زیارت حضرت معصومه(س) است.